Changes

Jak wiadomoAs you may know, główny posiłek dnia w Polsce zaczyna się zawsze od zupythe main meal of the day in Poland begins invariably with soup. Nie inaczej było w SoplicowieIt was no different in Soplica's house, z tym że tuż przed zupą mężczyznom podano jeszcze mały aperitifexcept that, just before the soup, the men were served a small apéritif.

Ta rytualna wręcz powtarzalność Soplicowskich posiłków dostosowana była jedynie do pory roku oraz do katolickiego kalendarza świąt i&nbsp;postówThere is a linguistic problem here, though. Tu akurat mamy typowo sezonową zupęMickiewicz has used two different terms, "''chłodnik''" and "''chołodziec''". Ale właśnie – o&nbsp;ile Both words derive from the adjective "''chłodny''", or "cold", but while Mickiewiczologists have no doubt that "''chłodnik zabielany ''" refers to niewątpliwie letnia zupaa cold soup, o&nbsp;tyle z&nbsp;chołodźcem litewskim sprawa się komplikujethere is some disagreement as to what kind of dish ''chołodziec'' was.<ref>{{Cyt

}}</ref> Mickiewiczolodzy nie są zgodni co do tegoIs it a regional name for the same soup or an aspic dish? After all, czy „chołodziec” to regionalna nazwa chłodnika, czy też chodzi tu o&nbsp;galaretę mięsną, zwaną też po polsku studzieniną. Argument za tą drugą interpretacją jest taki, że galaretę mięsną w&nbsp;językach wschodniosłowiańskich nazywa się właśnie „холодец” the Russian word "холодец" („''chołodieckholodets''”) i&nbsp;ta forma mogła przeniknąć też do kresowej polszczyznyrefers to meat-based jelly. It's possible that this term had filtered into the eastern dialects of Polish. Co więcejBesides, zimne nóżki byłyby przecież idealną zakąską do podanej przed chwilą wódkiveal feet in jelly would have paired perfectly with the vodka.

[[File:Forma do galarety.jpg|thumb|left|upright|Stara forma do galaretyAn old aspic mould]]Z drugiej stronyOn the other hand, wódkę podano tylko mężczyznomthe vodka was served to men only, a&nbsp;but the ''chołodziec jedli wszyscy. Poza tym, na początku XIXnbsp;w. „''chołodiecwas consumed by all. What's more, there'” rzeczywiście oznaczał galaretęs no evidence that, ale tylko w&nbspin the 19th century, the word was used for aspic anywhere outside certain regions of Russia proper;języku rosyjskimit's not attested in either Polish or Belarusian of the time (of course, a&nbsp;i to tylko w&nbsp;niektórych rejonachaspic dishes themselves had been known since the Middle Ages, albeit under other names). Ani w&nbsp;języku białoruskimAnd any way, ani polskim to znaczenie słowa „the oldest translations of ''Pan Tadeusz'' into both Russian and Belarusian render both "''chaładziecchłodnik''” nie było jeszcze wtedy znane (oczywiście sama potrawa była znana, bo galarety jadano już w&nbsp;średniowieczu). Zresztą najstarsze przekłady " and "''Pana Tadeuszachołodziec'' na rosyjski i&nbsp;białoruski tłumaczą zarówno „chołodziec”, jak i&nbsp;„chłodnik”, jako zupę, a&nbsp;nie galaretę" as soup. Wygląda więc na to, że i&nbsp;sam It looks like both Mickiewicz, i&nbsp;współcześni mu tłumacze traktowali oba słowa jako synonimyhimself and his contemporary translators had no doubts that these two words were synonyms.

Pozostaje jednak ta różnicaThere's another interesting difference, że chłodnik podany trzeciego dnia był zabielanythough. On the third day, the cold borscht was "whitened", or clouded with sour cream, but on the first and second days, ale pierwszego i&nbsp;drugiego – nieit wasn't. Dałoby się to wytłumaczyć w&nbsp;ten sposóbWhy? One possible explanation would be that the first two days were Friday and Saturday, że owe pierwsze dwa dni to były piątek i&nbsp;sobotathat is, a&nbsp;więc dni postnefasting days. Zabielanie zupy śmietanąIn Polish tradition, produktem pochodzącym ze zwierzęcia lądowegodairy products were proscribed on fasting days along as well as meat. It was only on Sunday that the same cold borscht was served again, było zatem wykluczone. Dopiero w&nbsp;niedzielę podano ten sam chłodnikbut this time, ale tym razem już z&nbsp;luksusowym nabiałowym dodatkiemenhanced with the luxurious additive. Ale jeśli w&nbsp;sobotę poszczonoExcept that if the Soplicas fasted on Saturday, to chyba tylko po południuthen they must have done it only in the afternoon, bo because [[Z wizytą w&nbsp;SoplicowieEpic Cooking: Śniadanie u&nbsp;SędziegoBreakfast at Judge Soplica's|na śniadanie podano przecież nie tylko śmietanęfor breakfast they'd had not only cream, ale też półgęskibut even smoked goose breasts, ozorybeef tongues, szynkę i&nbsp;zrazyham and steaks]]! To można już zrzucić chyba tylko na karb niekonsekwencji poetyThis may be explained away only by the poet's inconsistency.

Jak zatem taki zabielany chłodnik się przyrządzałoSp how do you prepared this whitened Lithuanian cold borscht? Oto przepis z&nbsp;Here's a recipe from 'Kucharki litewskiej'THe Lithuanian Cook'' autorstwa Wincentyny Zawadzkiej, książki kucharskiej, której pierwsze wydanie ukazało się wprawdzie dwie dekady po tym, jak a Polish-language cookbook by Wincentyna Zawadzka. The first edition was published two decades after Mickiewicz napisał had penned ''Pana TadeuszaPan Tadeusz'', ale myślębut I suppose the recipe would have been quite similar in his times. Heck, że i&nbsp;w jego czasach receptura była podobnaeven today Lithuanian cold borscht is still made in pretty much the same fashion. Ba, nawet dzisiaj chłodnik litewski nie różni się zbytnio od tego:

| Grind a large handful of chopped fresh dill with salt. Cook some chopped sorrel, chards or red beetroots and leave to cool down. Add some meat broth, half a gallon of sour cream, mix it all together and adjust the thickness and sourness by adding more broth or cream, so that the soup is white and cloudy. Just before serving, add a few chunks of ice, a few quartered hard-boiled eggs, a few finely chopped cucumbers, threescore crayfish tails or some large cooked fish, or if you don't have any, some roasted veal cut into thin stripes. If you have cauliflower or asparagus, then you can some that was boiled separately in water, cooled down and broken into chunks.| oryg = Utarć sporą garść pokrajanego zielonego kopru z&nbsp;solą, odgotować usiekanego szczawiu, botwiny lub buraków czerwonych, ostudzić, włożyć trochę gęstwiny i&nbsp;część rosołu dla kwasu, śmietany pół garnca, zmieszać to wszystko, a&nbsp;w miarę jak będzie gęsto lub kwaśno, rozrzadzać rosołem lub śmietaną, tak aby zupa była biała i&nbsp;zawiesista. Na samym wydaniu włożyć kilka kawałków lodu, kilka jaj na gęsto ugotowanych i&nbsp;pokrajanych na cztery części, parę drobno skrajanych ogórków, kopę szyjek rakowych, lub ugotowanej jakiej dużej ryby, a&nbsp;w niedostatku ich, cielęciny pieczonej, pokrajanej w&nbsp;drobne podłużne paski. Jeżeli są kalafiory lub szparagi, można je dodać w&nbsp;kawałkach, osobno ugotowane w&nbsp;wodzie i&nbsp;ostudzone.

}} , own translation }}