Open main menu

Changes

Packages of Goodness

1,965 bytes removed, 16:26, 24 February 2020
== Poonchkey or Paunchkey? ==
[[File:PaczkiLet's start with the linguistic part.png The Polish word for a doughnut (usually, in the shape of a flattened sphere, with some kind of filling in it) is "''pączek''", pronounced ''{{small| Paczki kontra PAWN}}-check''. The plural form, used for more than one doughnut, is "''pączki''", which is pronounced ''{{small|PAWNCH}}-kee''. The latter word has nothing to do with packages. That's "''paczki''" (without the hook-shaped squiggle), pronounced ''{{small|thumbPAHTCH}}-kee''. It's the plural form of "''paczka''" (''{{small|Jeśli będziecie kiedyś mieli kłopot z&nbsp;wytłumaczeniem cudzoziemcowiPAHTCH}}-kah''), że or "a package". As you can see, the explanation you can occasionally come across in America that ''pączki i&nbsp;paczki to nie to samo, to możecie się posłużyć tą infografiką'' are [https://twitter.com/BethelBakery/status/949661885393199105 "''little packages of goodness''"]]is as sweet as it is wrong. So where does the Polish word for doughnuts actually come from? Zacznijmy od kwestii językowej"''Pączek''" is a diminutive form of the word "''pąk''" (pron. „Pączek” ''pawnk''), which is a botanical term referring to oczywiście zdrobnienie od „pąka”a flower bud or leaf bud. What do doughnuts have to do with flower buds, czyli czegośyou may ask. Not so much, if you're thinking about the American ring-shaped donuts, but it's different with the ball-shaped Polish ones. Originally, co – jak the word "''pąk kwiatowy czy liściowy – jest okrągłe i&nbsp;nabrzmiałe''" referred to anything that is round, krótko mówiąc: bulging (''pękate'' – i&nbsp;to tak), że jeśli swollen (''napęczniejenapęczniałe'' jeszcze bardziej, ) and about to może burst (''pęknąć''). Wszystkie te słowa Ultimately, all these "''wypączkowałypąk- / pęk- / pęcz-'' zapewne z&nbsp;wyrazu dźwiękonaśladowczego: jeśli coś pęka" words are most likely of onomatopoeic origin, meaning that they're supposed to słychać „pęk!”resemble the sounds of something swollen that is bursting.<ref> {{Cyt
| nazwisko = Bralczyk
| imię = Jerzy
| rok = 2014
| strony = 127
}}</ref> A&nbsp;to znaczy, że „pęknięcie” było pierwotnie czymś pomiędzy „puknięciem” a&nbsp;„brzęknięciem”. Popularne amerykańskie wyjaśnienie, że pączki to „małe pakunki wypełnione dobrem” ([https://twitter.com/BethelBakery/status/949661885393199105 „''little packages Think of goodness''”]) jest więc tyleż słodkie, co błędne. Ale jest to błąd zrozumiały; w&nbsp;angielskim ogonków nie ma, więc nie dziwi, że osoby anglojęzyczne mylą „pączki” z&nbsp;„paczkami”. Bardziej może Polaków zdumiewać, a&nbsp;nawet irytować, że anglojęzyczni na pojedynczy pączek mówią „PAWNK!''a paczki''”, a&nbsp;na wiele pączków – „''paczkis''”. Ci sami Polacy nie mają za to problemu z&nbsp;chodzeniem w&nbsp;''dżinsach'', chrupaniem ''czipsów'', słuchaniem ''Beatlesów'' (dlaczego nie „w dżinach”, „czipów” i&nbsp;„Beatle'ów”?), ani z&nbsp;odmnogowianiem wielu innych zapożyczeń z&nbsp;angielszczyzny. Depluralizacja zapożyczeń to zjawisko powszechne i&nbsp;nie ma się na co zżymać. Ale najbardziej kuriozalna zdaje się polsko-amerykańska wymowa słowa „pączki”. Pomijam tu, że angielskie „p” jest w&nbsp;nagłosie bardziej przydechowe, a&nbsp;„cz” bardziej zębowe – to mało kto zauważa; skupmy się na samogłosce. Jasne, samogłosek nosowych w&nbsp;angielskim nie ma, ale przecież dało by się zbliżyć do polskiej wymowy, mówiąc „ponczki” (''paunch-key''), z&nbsp;czym anglofoni już powinni dać sobie radę. Oni jednak z&nbsp;jakiegoś powodu wolą mówić „punczki” ('as the Old Polish equivalent of 'poonch-key''). Zanim jednak zaczniemy ich z&nbsp;poczuciem fonetycznej wyższości poprawiać, zastanówmy się, czy aby na pewno słowa „punczek” nikt w&nbsp;Polsce nigdy nie mówił ani nie słyszał. Oto garść przykładowych wypowiedzi w&nbsp;gwarach z&nbsp;różnych części Polski, które udało mi się znaleźć w&nbsp;Internecie: {{ Cytat| '''Kujawy'''<br>Jónek, jak kole punocy z&nbsp;gościńca wrocoł, to Magdola punczki piekła.| źródło = {{Cyt | tytuł = Dziennik Bydgoski | url = http://kpbc.umk.pl/Content/187340/publikacja37048.pdf | nazwisko r = Prus-Krzemińska | imię r = Alina | rozdział = Magdoli się pytejcie, czy nie prowda… | miejsce = Bydgoszcz | data = 28 lutego 1937 | wolumin = 48 | strony = 7 }} }}  {{ Cytat| '''Górny Śląsk'''<br>Niech sie żodyn nie lynkoBANG! W&nbsp;tych różowych brylach piniyndzy nie przybydzie, ani biydy nie ubydzie. Ciyrpiyni bydzie taki samo. Tak jak nóm pónczki i&nbsp;śledzie na ostatki jednako szmakowały.| źródło = {{Cyt | tytuł = Goleszowska Panorama | url = http://www.goleszow.pl/media/upload/P/G/PG_marzec%5B1%5D.pdf | nazwisko r = Malinowski | imię r = Stachu | rozdział = Różowe bryle | miejsce = Goleszów | data = marzec 2015 | wolumin = 3 (268) | strony = 18 }} }}  [[File:Zasięg wymowy ą jako ų.jpg|thumb|upright|Zasięg gwar z&nbsp;wymową głoski „ą” zwężoną do nosowego ''ų''. Według opracowania A. Krawczyk-Wieczorek na podstawie atlasu K. Dejny.]]{{ Cytat| '''Wielkopolska'''<br>Mojo kochano sumsiadko, {{...}} zez całego serca dziękuje za uprzejmości i&nbsp;zapraszom na kawuche i&nbsp;punczki.| źródło = {{Cyt | nazwisko = Bulikowski | imię = Włodzimierz | tytuł = Bądźma ludźmi, szak! Rzecz o&nbsp;gwarze gnieźnieńskiej | url = http://mok.gniezno.pl/wp-content/uploads/2018/09/gwara0510.pdf | wydawca = Miejski Ośrodek Kultury w&nbsp;Gnieźnie | rok = 2018 | strony = 54 }} }} 
{{ Cytat| '''Śląsk Cieszyński'''<br>Nale babo muszym ci powiedzieć, że jo sie nie utrocóm, jako kóniec z&nbsp;kóńcym wiónzać. Móm sie jako pónczek w&nbsp;maśle.| źródło = {{Cyt | tytuł = Gazeta Ustrońska | url = http[[File://archiwum.ustronPaczki.pl/media/gazeta/1999/9.pdf | nazwisko r = spod Grapy | imię r = Alojz | rozdział = Witejcie! | miejsce = Ustroń png| data = 4 marca 1999 500px| wolumin = 9 (394) center| strony = 12 }} }}Paczki vs pączki]]
From the point of view of many modern Poles, the English-speakers' confusion regarding ''pączki'' versus ''paczki'' is at least justifiable; after all, the English language doesn't have any nasal vowels or the little hooks indicating them (as in ''ą, ę''). What's more grating to many Polish ears, is referring to a single Polish doughnut as "a paczki" and to more than one as "paczkis". Yet often, the same Polish people who would be ready to criticise this grammatical error have no qualms about wearing ''dżinsy'' ("jeanses"), eating ''czipsy'' ("chipses") or listening to ''Beatlesi'' ("the Beatleses"). Depluralization of loanwords is a common linguitic phenomenon and it often cuts both ways.
{{ Cytat[[File:Zasięg wymowy ą jako ų.jpg|thumb|upright| Geographic extent of Polish subdialects exhibiting the ''awn → oon'Warmia'''<br>Hildka polazła do spódzielni coby chlyb na niydziela kupaćnasal vowel shift. Based on a map by A. Krawczyk-Wieczorek, ale tygo raza according to jeszcze wzióła drożdże i&nbsp;mónka na te pónczki, co jych na zieczór mniała łupsiecan atlas by K. Dejna.]]| źródło = But the weirdest thing about how "paczki" became a Polish loanword in English is how English speakers (in North America at least) tend to pronounce it. Why is it ''{{Cyt | tytuł = Gazeta Dywicka small| url = http://gazetadywicka.eu/gd_www/gd_15_01_2008.pdf | nazwisko r = Ruch | imię r = Łukasz | rozdział = Prazie w&nbsp;zopusty sucho środa buła | miejsce = Dywity | data = 3 marca 2008 | wolumin = 15 | strony = 3 POONCH}} -kee'' and not ''{{small|PAWNCH}}-kee'', which would be so much closer to the original Polish pronuciation? Are the Polish Americans wrong to say the word the way they do? And even if they are, then why did this "wrong" pronunciation become so common?
Jak się okazujeThe answers appears to be that they're not that wrong after all. ''{{small|PAWNCH}}-kee'' may be the accepted pronuncation in modern standard Polish, podwyższenie (albo zwężeniebut modern standard Polish is a relatively recent creation, a product of state-run schools, radio and television that have worked for past few generations to unify the language across Poland. In the past, albo ścieśnienie – językoznawcy nie mogą się zdecydowaćthough, jak every region used to nazwać) nosowego have its own dialect and subdialects, used especially by the rural populations, and pronunciation differences between regions could be vast. So was there a dialect were the standard nasal ''ǫawn'' do nosowego sound had shifted towards the nasal ''ųoon'' (czyli właściwie sound? Actually, there was quite a few of them. The ''ǫ&#769;awn → oon'') jest zjawiskiem dość powszechnym w&nbsp;wymowie gwarowej. Z&nbsp;„punczkami” lub „pónczkami” (pisownia nie jest tu ujednoliconavowel shift could be found in dialects ranging from Ermland in the north, no bo gwarą na ogół się nie pisze) można się spotkać na dość dużym obszarzeto the regions of Cuyavia, od Warmii poprzez KujawyGreater Poland, WielkopolskęMiddle Poland, Sieradzczyznę aż po Śląskand all the way to Silesia in the south.<ref>{{Cyt
| tytuł = Dialekty i&nbsp;gwary polskie: Kompendium internetowe
| nazwisko r = Karaś
| wydawca = Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego
| rok = 2010
}}</ref> (z tym że akurat na Śląsku najczęściej nie mówi się ani „pączki”If you're reading this, ani „pónczki”then I assume you don't speak much Polish, tylko „kreple” – ale do tego jeszcze wrócimy)but if you're interested in examples, then you can find a few in the Polish-language version of this blog post. A&nbsp;drogą migracji wymowa ta ewidentnie dotarła też za oceanIn all these regions, ''pączki'' was, in fact, nad brzegi Wielkich Jeziorpronounced ''{{small|POONCH}}-kee''. And all these regions produced waves of migrants who would settle in the United States, co niewątpliwie musiało nastąpić jeszcze zanim szkołybringing their own pronunciation of "''pączki''", radio i&nbsp;telewizja ujednoliciły polszczyznę na tyleas well as the recipes, że w&nbsp;„Starym Kraju” nikt już dziś o&nbsp;„pónczkach” nie pamiętato the banks of the Great Lakes.
== Fat Days ==