5,034
edits
Changes
[[File:Antoni Zaleski, Luty.jpg|thumb|Typical February pastimes and rituals in 19th-century Warsaw according to Antoni Zaleski. What we have here are both joyful Carnival motifs (dancing parties, masked balls, sleigh rides, skating) and the somber calebration of Ash Wednesday. On the left-hand side, we can see a culinary allegory of the fight between Carnival and Lent: a beaming baker carrying a platter of ''pączki'' and, lurking in the shadow, a hooded fisherman holding a bunch of herrings.]]
| nazwisko = Dumanowski
| imię = Jarosław
| rok = 2018
| strony = 156
}}</ref> Ale zdarzało się teżBut sometimes members of some local community, że jakaś lokalna społecznośćwho wanted to atone for their sins, chcąc przebłagać Boga za grzechy w obliczu jakiejś katastrofy (no bo jak trwogausually when faced by some kind of disaster, would voluntarily vow to wiadomo, do kogo), zobowiązywała się do jeszcze surowszego postu niż ten nakazany odgórnie przez władze kościelne i fast even more strictly then required by Church authorities;ten zaostrzony post obowiązywał ich przez latathe entire community would then follow this more rigorous fast for decades until the local bishop, dopóki jakiś biskupor even the pope himself, czy nawet sam papież, go nie złagodziłreleased them from the vow. This meant that fasting customs could differ from country to country and even from diocese to diocese. Zwyczaje postne bywały więc różne z kraju na krajGenerally speaking, a nawet z diecezji na diecezjęfasting was very strict in the early Middle Ages and was gradually liberalized as time went by. Ogólnie rzecz biorącBut in Poland liberal novelties have always taken longer to take hold, katolicy w całej Europie pościli w głębokim średniowieczu dłużej i surowiej; z czasem zasady te łagodzono, ale w Polsce liberalne nowinki zawsze potrzebowały więcej czasu, żeby się przyjąćso Polish people were considered particularly strict fasters for centuries. Polacy uchodzili więc przez wieki za szczególnie ostro poszczącychAnd Masovians, who lived in a o Mazowszanach mówiono nawetnortheastern backwater part of Poland, że woleliby zabić człowieka had the reputation of the kind of folks who would rather kill a man (zwłaszcza takiego, co by sam złamał postespecially one that broke fast himself), niż w piątek zjeść serthat eat cheese on a Friday.<ref>''Ibid.'', p. 173</ref>
| nazwisko r = Przezdziecki
| imię r = Alexander
}}</ref>
[[File:Fat Thuesday.png|thumb|center|800px|Kalendarz karnawałowo-postny na luty The Carnival/Lent calendar for February 2020 r.]]
Przedpoście obejmowało trzy niedziele, z łacińska zwane kolejno: ''Septuagesima, Sexagesima'' i ''Quinquagesima'', czyli siedemdziesiątnica, sześćdziesiątnica i pięćdziesiątnica. Gołym okiem widać, że te nazwy są bez sensu, bo niedziele są przeważnie co siedem dni, a nie co dziesięć, i jak by nie liczyć, to żadna z nich nie wypada 70, 60 ani 50 dni przed Wielkanocą. Znacznie lepsze są ich tradycyjne nazwy polskie: Niedziela Starozapustna, Mięsopustna i Zapustna. Każda z tych nazw pochodzi od słowa „zapuszczać”, które wyrażało opuszczenie, pozostawienie czy pożegnanie czegoś – w tym wypadku mięsa i innego niepostnego jadła. „Mięsopust” jest zatem kalką słowa „karnawał”, które pochodzi od łacińskiego „''carne vale''”, czyli „żegnaj, mięso”. Nazw „karnawał”, „mięsopust” i „zapusty” używano raczej zamiennie, i mogły oznaczać zarówno cały okres od Nowego Roku czy Trzech Króli do Środy Popielcowej, jak i samo przedpoście, albo tylko trzy ostatnie dni karnawału, czyli ostatki. Ale jeśli tak, to skąd wzięły się te konkretne nazwy trzech kolejnych niedziel przedpościa? Niedzielę Starozapustną niewątpliwie nazywano tak na pamiątkę czasów, kiedy to już od niej zaczynał się obowiązkowy post. A jeśli chodzi o pozostałe dwie, to warto rzucić okiem na zwyczaje postne w Cerkwi Prawosławnej.
[[File:Carnival Europe map.png|thumb|upright|left|Kulminacyjny dzień karnawału w różnych rejonach EuropyThe culminating day of Carnival in various parts of Europe: {{legenda|#FFCC00|Tłusty czwartekFat Thursday}}{{legenda|#0046B8|Niedziela zapustnaQuinquagesima Sunday}}{{legenda|#C83737|Różany poniedziałekCollop Monday}}{{legenda|#22B14C|Tłusty wtorekFat Tuesday}}{{legenda|#EBEBEB|Nie dotyczy lub brak danychNot applicable or no data}}]]
W prawosławiu nie ma Środy Popielcowej; Wielki Post zaczyna się w Czysty Poniedziałek, poprzedzony trzema tygodniami przedpościa, kiedy to stopniowo rezygnuje się z kolejnych kategorii produktów spożywczych. I tak, druga niedziela przedpościa zwana jest Mięsopustną, bo to ostatni dzień, kiedy jeszcze można jeść mięso. Przez kolejny tydzień wolno jeszcze spożywać nabiał, ale i z nim trzeba się pożegnać w Niedzielę Seropustną, czyli w niedzielę przed Czystym Poniedziałkiem. Być może kiedyś u katolików też obowiązywał taki system stopniowego wprowadzania postu.<ref>Nie udało mi się znaleźć jednoznacznego potwierdzenia tego domysłu.</ref> Jeśli tak, to „Niedziela Mięsopustna” byłaby jego pozostałością.