| Do czego podobne jest królestwo Boże i z czym mam je porównaćWhat is the kingdom of God like? What shall I compare it to? Podobne jest do ziarnka gorczycyIt is like a mustard seed, które ktoś wziął i posadził w swoim ogrodziewhich a man took and planted in his garden. Wyrosło i stało się wielkim drzewemIt grew and became a tree, tak że ptaki powietrzne gnieździły się na jego gałęziachand the birds perched in its branches.| źródło = Jezus z NazaretuJesus of Nazareth, cyt. wquoted in: {{Cyt | tytuł = Biblia Tysiąclecia OnlineHoly Bible: New International Version | rozdział = Ewangelia według św. Łukasza Luke | inni r = rozdz. 13, wersy :18–19 | adres rozdziału = https://biblewww.knowing-jesusbiblegateway.com/passage/?search=Luke/+13/18 | wydawca = Wydawnictwo Pallottinum | miejsce &version= PoznańNIV | rok = 20031978
| Mustard seeds are made into a peculiar and healthy delicacy which is commonly used at the table, especially in the colder seasons. This delicacy is known as "gorczyczka", or by the foreign name "mustarda", and everyone makes it according to their own liking. {{...}} Some simply grind fresh mustard seeds {{...}} and then dissolve them in sweet wine and honey. Others add sugar and vinegar. Others still add finely chopped, honeyed orange zest, which gives the mustard it a peculiar taste. Some mix their mustard with pears or blanched almonds, as well as with quince, and season it with cinnamon and cloves {{...}}| oryg = Z gorczycy czynią przysmak bardzo osobliwy i zdrowy, którego pospolicie używają przy stole, zwłaszcza czasów zimnych. Ten przysmak zowią właśnie u nas „gorczyczka”, z cudzoziemska „mustarda”, którą każdy według swej woli i upodobania czyni {{...}} Jedni po prostu wiercą nasienie gorczyczne co najświeższe {{...}}, a uwierciszy go w donicy, winem słodkim a miodem roztwarzają. Drudzy kładą cukier a octem rozpuszczają. Inni skórki pomarańczowe w miodzie przyprawione drobno siekają i w mostardę kładą, które smak osobliwy czynią. Niektórzy z gdulami [t.j. gruszkami] albo z da[k]t[y]lami z skórek i z błonek swych ochędożonymi, jako z pigwami, przyprawują, przydając cynamonu, goździków {{...}}
| źródło = {{Cyt
| nazwisko = Syreński
| rok = 1613
| strony = 1205
}}; cyt. wquoted in: {{Cyt
| nazwisko = Dumanowski
| imię = Jarosław
| rok = 2016
| strony = 305
}} , own translation }}
Widać więc, że od początku musztarda istniała u nas w całej gamie odmian, pewnie nawet bogatszej niż dzisiejszy wybór: delikatesowa, francuska, rosyjska, sarepska, chrzanowa, miodowa. Co prawda, w ''Compendium ferculorum'' Stanisława Czernieckiego, czyli najstarszej wydanej drukiem polskiej książce kucharskiej, pojawia się tylko jeden przepis na ów „niepospolity ''condiment''” (oprócz gorczycy wymaga wina, octu, gruszek, rodzynek i cukru)<ref>{{Cyt
{{ Cytat
| In each of these rings there was a lidded bubble, fashioned either out of silver or crystal with silver elements. These bubbles {{...}} were placed inside {{...}} the rings so that wouldn't be tipped by accident. They were filled with vinegar, olive oil, sugar {{...}} and mustard, which the diners used, when {{...}} wishing to enhance the flavour of some dish according to the subtlety of their palates. Mustard was used with boiled meat and grilled sausage, which they believed to be more healthy and flavourful when eaten with this condiment. {{...}} In the mustard bubble there was a proportionally sized spoon, silver, gilded inside, with a crooked handle. Whoever wished for some oil or vinegar, could just open the lid and pour the liquid; mustard, however, was thicker and wouldn't pour so easily, hence the spoon, without which the diner would either pour too much by tilting the bubble excessively or wait too long for the thick mass to ooze out.| oryg = W każdej z tych obrączek stała wetkniętą bańka misterna z nakrywadłem srebrna, albo też kryształowa srebrem w kilkoro obwiedziona; te bańki {{...}} dlatego osadzone były w {{...}} obrączki, ażeby nie podlegały nieostrożnemu wywróceniu. Służyły zaś do octu, oliwy, cukru {{...}} i musztardy, których ingrediencji panowie zażywali, gdy {{...}} jakiej potrawie smaku lepszego podług dotkliwości języka swego przydać chcieli; musztardę zaś brali do sztuki mięsa i kiełbasy pieczonej, z którą kiełbasę sądzili być zdrowszą i smaczniejszą. {{...}} W bańce z musztardą była łyżeczka proporcjonalna do bańki z trzonkiem zakrzywionym, głęboka jak wiaderko, srebrna, w środku wyzłacana {{...}} Bańki z oliwą i octem kto potrzebował, odkrył przykrywadło i nalał sobie likworu łatwo ciekącego. Że zaś musztarda, jako gęściejsza, nie tak łatwy ciek miała, dlatego do niej przydawano łyżkę, bez której nalewający musztardy, albo by za zbytnim nachyleniem bańki razem wiele nalał, albo za małym długo by ciągnącej się masy powoli czekał.
| źródło = {{Cyt
| nazwisko = Kitowicz
| tom = 3
| strony = 165–167
}} , own translation }}
== Keczup – „coś w rodzaju kabulu” ==
{{ Cytat
| Weź zielonych jeszcze orzechów włoskich, ubij je dobrze w moździerzu i odcedź z nich sok. Odstaw na dwanaście godzin, po czym do kwarty [ok. litra] soku dodaj sześć drobno posiekanych śledzi z odrobiną solanki, w której się moczyły. Mieszaninę włóż do rondla, dodaj odrobinę kwiatu muszkatołowego, około dwudziestu goździków i pół uncji [ok. 15 g] ziela angielskiego. Gotuj to wszystko na wolnym ogniu przez pół godziny, potem odcedź przez chustę i włóż z powrotem do rondla, dodając od dwudziestu do trzydziestu szalotek oraz pintę [ok. pół litra] octu. Gotuj, aż szalotki zmiękną, po czym wstaw rondel do misy z wodą, żeby go schłodzić. Schłodzoną mieszaninę odcedź przez chustę i zabutelkuj na później.| oryg = Take walnuts while green, beat them well in a mortar and strain the juice. Let it stand for twelve hours, then to a quart of the fine juice put six herrings with a little of the pickle, having cut the herrings very fine. Put the micture in a stewpan, adding to it a little mace, about twenty cloves, and half an ounce of alspice. Boil the whole over a slow fire for half an hour, then strain it through a fine cloth, put again into the pan, adding to it twenty or thirty eschalots and half a pint of vinegar. Let it boil till the eschalots are tender, then put it into a basin to cool, when cool run it through a fine cloth and bottle it for use.
Wydaje się, że w XVIII w. keczup był już dość dobrze zadomowiony w całym Imperium Brytyjskim. Jonathan Swift, znany głównie jako autor ''Podróży Guliwera'', podał „''catsup''” jako jeden z przykładów swojskiego, brytyjskiego jadła, przeciwstawionego francuskim „zupom i frykasom”, w jednym ze swoich satyrycznych wierszy. Ale z drugiej strony, keczup pojawia się tam w jednej linijce kawiorem i wspomnianą już botargą, co pokazuje, że nadal był klasyfikowany razem z owocami morza. Oto fragment owego wiersza, poświęcony bogini łakomstwa, w moim przekładzie:
{{ Cytat
| <poem>Żarłoczność tedy z swą łapą tłustąI z zawiązaną pod żuchwą chustą, {{...}}W szeroki fotel klinem zatknięta,Potrójnej porcji żarciem zajęta,Co brzucha nigdy nie napełniła,Napychać własne ludzi uczyła.Z Galii w chodaki żerców obutychPrzysłała do nas warzyć raguty;By nam wciskali swe rarytasy,Miast chleba z serem – zupy, frykasy;A gwoli smaku bardziej swojskiego:Kawior, botargę, keczup do tego.</poem>| oryg = <poem>Then Gluttony, with greasy paws,
| Cured meats, smoked tongues and Hamburg Schlackwurst, as well as Mixed Picle, Picca-lilly, Salad Cream, Beefsteak Sauce, India Soya, John Bull Sauce, Wallnut Ketchup, Toniatta and many other sauces, sardines in smaller and larger tins, English Chester cheese arrived by rail and may be purchased at A. Keolichen's delicatessen at Długa Street {{...}}| oryg = Pekeflejsz, ozory wędzone i Schlak-Wurst Hamburskie, jakoteż świeże Mixed Picle, Picca-lilly, Salad Cream, Beefsteak Sauce, India Soya, John Bull Sauce, Wallnut Ketchup, Toniatta, i wiele innych; Sardynki w mniejszych i większych puszkach, Ser angielski Chester, nadeszły Koleją żelażną, i nabyć ich można w handlu A. Koelichen przy ulicy Długiej {{...}}
| źródło = {{Cyt
| tytuł = Kurier Warszawski
| wydawca =
| miejsce = Warszawa
| data = 23 maja May 1850
| wolumin = 132
| strony = 702
}} , own translation (pisownia oryginalnaEnglish words left in their original spelling) }}
W 1885 r. pewien propagator nowoczesnego rolnictwa próbował zaszczepić w Polsce znajomość wyrobu keczupu jako sposobu konserwacji owoców i warzyw. Przy okazji zaproponował urocze spolszczenie angielskiego terminu na „kwasób”. Widać, że keczup, jaki on znał, nadal był rzadkim kwaśnym sokiem, a nie gęstym ulepkiem.