5,079
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Najstarsza znana wzmianka o obwarzanku krakowskim pochodzi z XIV wThe oldest known mention of the Cracovian ''obwarzanek'' comes from the 14th century. W księdze rachunkowej, w której zapisywano wydatki dworu królewskiego w czasach Jadwigi i Jagiełły, pod datą A royal court accounting book from the times of Queen Hedwig and King Vladislav has the following expenditure recorded under the date 2 marca March 1394 r. pojawia się zdanie: „dla królowej pani za obwarzanki ("'''pro circulis obarzankij'') , for the Queen – 1 groszgrosch.” Słowo „" The Latin word, ''"circulis"''” wskazuje, że shows that the breads in question were already round at the time. And the Polish word (''"obwarzanki już wtedy były okrągłe"'' in modern spelling), shows that they were parboiled (''obwarzane'') before baking. Podobnie jak precle, były one produktem zarazem postnymJust like pretzels, jak i luksusowymthey were lean and luxurious goods at the same time,<ref>Balinska, ''op. cit.'', s. 14</ref> a więc godnym królewskiego stołu na przedpościuwhich made them the perfect choice for the royal table during Shrovetide, które obejmowało akurat which happened to include the 2 marca owego rokuMarch that year. The Shrovetide was a pre-Lenten period of optional fasting. PrzedpościeAccording to the accounting record from that particular day, czyli trzy tygodnie poprzedzające Wielki PostQueen Hedwig, było okresem postu opcjonalnego. Świętawho would be later declared Saint Hedwig, bądź co bądź, Jadwiga zjadła zatem obwarzanków za jeden grosz i śledzi za trzy groszeate 1 grosch worth of ''obwarzanki'' and three grosches worth of salted herrings; za to przebywającej u niej z wizytą księżnej mazowieckiejbut the visiting Duchess of Masovia, która nie potrzebowała aż tak bardzo pościćwho wasn't that keen of fasting, podano już kurczakawas served chicken instead.<ref>{{ Cyt
== ''Obwarzanki'' ==
[[File:Kodeks Behema, folio 246v.jpg|thumb|upright=.7|left|Piekarze krakowscy według miniatury w Kodeksie Baltazara Behema Cracovian bakers in a miniature from the Balthasar Behem Codex (okca. 1506 r.), ''f.'' 246 ''v.''<br />Warto zwrócić uwagę na stojący obok pieca kocioł z wrzątkiemNotice the cauldron with boiling water, który mógł służyć do obwarzania obwarzankówwhich may have been used to parboil the ''obwarzanki''.]]O dzisiejszej kuchni polskiej pisze sięModern Polish cuisine is often described as combining two historical strains: on the one hand, że jest połączeniem dwóch dawnych prądów kulinarnych: kuchni chłopskiej – prostejthe peasant cuisine, ubogiejthe poor, ale korzystającej z simple fare based on local and readily available ingredients;miejscowych i łatwo dostępnych składników – oraz kuchni pańskiejand on the other, the lordly cuisine of the nobility, szlacheckiej – wystawnejsumptuous, obfitejabundant, egzotycznejexotic and following the rule, opartej na zasadzie „zastaw się"pawn yourself, a postaw się”but show yourself". Spore to uproszczenieThis view is somewhat oversimplified, bo po pierwszethough. Firstly, różnice dochodowe miały większy wpływ na zwyczaje żywieniowe niż różnice stanowe what people ate and drank had more to do with their actual income than the estate they were born into (bogaty chłop mógł jadać tak samo jak średniozamożny szlachcicfor example, a relatively well-to-do peasant could eat just as well as a medium-income nobleman); a po drugie. And secondly, oprócz chłopów i szlachty żyły w Polsce jeszcze inne grupy ludności – w tym mieszczaniebelieve it or not, o których w kontekście polskiej kuchni jakoś się zapominathere were other social groups in Poland than just the peasantry and the nobility. Pewnie dlategoPolish townsfolk, że większość polskich mieszczan stanowili Niemcy i Żydzifor instance, a nie ludność polskojęzyczna; efekt jest takiused to eat too, że kuchnia polska but they tend to przede wszystkim kuchnia wiejskabe forgotten when historical Polish cuisine is being discussed. Są jednak co najmniej dwie dziedzinyOne reason for this may be that Polish towns were mostly populated by ethnic Germans and Jews, w których dziedzictwo kulinarne polskich miast przetrwało i ma się dobrze – są to browarnictwo i so their culinary heritage hasn't been included in the canon of ethnic Polish cuisine, which is mostly rural as a result. But there are at least two domains in which the culinary legacy of Polish towns has survived;piekarnictwothese are beer brewing and bread baking. Wprawdzie browary i piekarnie istniały również na wsiSure, breweries and bakeries existed in the countryside as well, ale to właśnie te miejskie słynęły na cały krajbut it was the urban ones that were famous throughout the nation. O znaczeniu miejskich piekarzy do dziś świadczą poznańskie rogaleThe importance of urban bakers is still reflected today in the popularity of Poznań crescent rolls, Toruń gingerbread and yes, toruńskie pierniki i krakowskie Cracovian ''obwarzanki''.
| nazwisko r = Przezdziecki
| imię r = Alexander
}}</ref>
[[File:Warwick Goble, Sprzedawca simitów.jpg|thumb|upright=.6|Mężczyzna sprzedający A man peddling ''simitler'' w Stambule okin Istanbul, ca. 1906 r.]]
Produkcja towarów luksusowych zawsze była lukratywnym biznesem, więc nic dziwnego, że cech piekarzy starał się zmonopolizować sprzedaż obwarzanków na terenie Krakowa. Udało się to w 1496 r, kiedy król Jan Olbracht wydał przywilej zezwalający na wypiek pszennego pieczywa – w tym obwarzanków – tylko piekarzom cechowym. Co więcej, obwarzanki można było wypiekać wyłącznie w Wielkim Poście. Przepis ten złagodzono nieco w 1720 r. (wypiek przez cały rok, ale tylko w dni postne), a ostatecznie zniesiono dopiero w połowie XIX w. Oczywiście nie wszyscy piekarze stosowali się do tych ograniczeń. Do połowy 1561 r. na północnych przedmieściach Krakowa (w rejonie dzisiejszego pl. Biskupiego i Pędzichowa) działały zakłady piekarzy niezrzeszonych w cechu, zwanych partaczami. Stosunki między piekarzami cechowymi a partaczami były mniej więcej takie jak między taksówkarzami a kierowcami Ubera, a ich kulminacją było spalenie piekarni partackich w Pędzichowie.<ref>{{ Cyt
| nazwisko = Czaja
