Open main menu
Forking around with history

Changes

A Royal Banquet in Cracow

883 bytes removed, 19:56, 2 April 2019
== Pike in the Polish style ==
Let's return to Wirsing's original feast and try to answer the most interesting question: what was there served to eat? Longinus didn't write much about the culinary side of the banquetmenu, except that there was plenty of everything.
{{Cytat
| It was him [Wierzynek, a councillor of Cracow] who, on King Casimir of Poland's orders, demostrated demonstrated during these days such magnificence, opulence and liberality while hosting all the kings, princes, lords and any guests and strangers who had arrived by invitation or out of their own desire, that not only was food offered in generous amounts, but anything anyone asked for out of need or habit was provided to him in abundance.
| źródło = Jan Długosz, ''op. cit.'', own translation
| oryg = Qui [Wÿerzinek consul Cracowiensis] Kazimiro Polonie rege iubente, tantam regibus, princibus, baronibus et quibuslibet hospitibus et advenis, tam invitatis quam suapte venientibus monstravit in procurando illos diebus magnificenciam, opulenciam et liberalitatem, ut singulis non solum victualia largissima et expense preberentur, sed etiam que cuiusque postulasset privata necessitas vel usus, in abundancia ultro largirentur.
}} }}
<!--Mamy tu jeden z&nbsp;najwcześniejszych opisów tradycyjnej polskiej gościnnościThis must be one of the earliest descriptions of what is now considered an important part of traditional Polish hospitality, polegającej na wciskaniu gościowi więcej jedzenia i&nbsp;piciathat is, niż jest w&nbsp;stanie przyjąćforcing more food and drink down one's guests' throats than they are able to ingest. Uszami wyobraźni mogę nawet usłyszeć: „No to jeszcze po kawałeczkuI can almost hear Wirsing and King Casimir urge their commensals with "You should try this one too! Ależ musi królJust a little piece. But you must! Ze mną się król nie napijeAren't you gonna drink with me?”"
W późniejszych opisach uczty zwykle podkreśla się bogactwo złotej i&nbsp;srebrnej zastawy stołowejLater descriptions of the banquet often stress the lavishness of golden and silver tableware, co pewnie wynika z&nbsp;interpretacji źródłowych wzmianek o&nbsp;bogatych upominkachwhich is probably how the mentions of expensive gifts that were presented to the visiting monarchs have been interpreted by some historians. This may have been influenced by analogy with a chronicler's account of another famous banquet from Poland's medieval history -- the one in Gniezno, jakimi obdarowano goszczących w&nbsp;Krakowie monarchówAD 1000, być może przez analogię z&nbsp;kronikarskim opisem innej słynnej uczty polskiego średniowiecza – tej z&nbsp;okazji wizyty cesarza Ottona where Duke Boleslav the Brave entertained Emperor Otto III u&nbsp;Bolesława Chrobrego w&nbsp;Gnieźnie w&nbsp;1000&nbsp;rand impressed him so much that the emperor made Boleslav Poland's first king.
{{Cytat
| So Bolesław {{...}} okazał wrodzoną sobie hojność urządzając podczas trzech dni {{...}} prawdziwie królewskie i&nbsp;cesarskie biesiady, i&nbsp;codziennie zmieniając wszystkie naczynia i&nbsp;sprzętywas thus gloriously raised to kingship by the emperor, and he gave an example of the liberality innate in him when for three days following his coronation he celebrated a feast in style fit for a&nbsp;zastawiając coraz to inne i&nbsp;jeszcze bardziej kosztowneking or emperor. Po zakończeniu bowiem biesiady nakazał cześnikom i&nbsp;stolnikom zebrać ze wszystkich stołów z&nbsp;trzech dni złote i&nbsp;srebrne naczyniaEvery day the plate and the tableware were new, bo żadnych drewnianych tam nie byłoand many different ones were given out, mianowicie kubkiever richer again. For at the end of the feast he ordered the waiters and the cupbearers to gather the gold and silver vessels -- for there was nothing made of wood there -- from all three days' courses, pucharythat is, misythe cups and goblets, czarki i&nbsp;rogithe bowls and plates and the drinking horns, i&nbsp;ofiarował je cesarzowi and he presented them to the emperor as a token of honor {{...}}
| źródło = {{Cyt
| nazwisko = Anonim tak zwany Gall | inni = tłumed. Roman Grodecki Patrick J. Geary | tytuł = Kronika polskaReadings in Medieval History | autor r = [Gallus Anonymus] | autor2 r = ed. and trans. by Paul W. Knoll and Frank Shaer | rozdział = The Deeds of the Princes of the Poles | wydawca adres rozdziału = https://books.google.com/books?id=9-KE2vdL1HkC&lpg=PA631&pg= PA632 | miejsce wydawca = Univeristy of Toronto Press | rok = 19752010 | url tom = httpsII://web.archive.org/web/20100112131135/http://www.zswsucha.iap.pl/STREFA_N/WiLeHi/lektury/kronika/0009.htmThe Later Middle Ages | strony = 632
}}
| oryg = Igitur Bolezlavus {{...}} in regem ab imperatore tam gloriose sublimatus, inditam sibi liberalitatem exercuit, cum tribus {{...}} suae consecrationis diebus convivium regaliter et imperialiter celebravit, singulisque diebus vasa omni et supellectillia transmutavit, aliaque diversa multoque pretiosiora praesentavit. Finito namque convivio, pincernas et dapiferos vasa aurea et argentea, nulla enim lignea ibi habebantur, cyphos videlicet et cuppas, lances et scutellas et cornua de mensis omnibus trium dierum congregare praecepit et imperatori pro honore {{...}} praesentavit.
| źródło-oryg = {{Cyt
| nazwisko = Gallus Anonymus
}} }}
Całkiem możliweIt's possible that these gifts were not so much handed to the guests as allowed to be taken. During the congress of Cracow, these may have been parts of the interior design of royal sleeping chambers, że te podarki nie tyle wręczano"sumptuously decorated with purple and scarlet, ile pozwalano je sobie wziąć. Na zjeździe krakowskim mogło to być wyposażenie komnat sypialnych na Wawelu „przepysznie ozdobione purpurą i&nbsp;szkarłatemgold, złotempearls and jewels", perłami i&nbsp;klejnotami”<ref>Jan Długosz, ''op. cit.''</ref> oraz właśnie talerze i&nbsp;kielichy ze szlachetnych kruszcówas well as precious-metal plates, które po skończonej uczcie goście po prostu zabierali ze sobąwhich the visitors simply helped themselves to after the party. Trochę It's like you steal a towel from a hotel room and the hotel manager decides to tak, jakby gość hotelowy ukradł z&nbsp;pokoju ręcznik, make you a&nbsppresent of it;kierownictwo hotelu postanowiło zrobić mu z&nbsp;tego ręcznika prezent, ale cóż – takie były dawniej zwyczajethis just seems to have been the norm in the Middle Ages. W&nbsp;takiej sytuacji nic dziwnegoIt's little surprise, że zarówno gościethen, jak i&nbsp;kronikarzethat both the guests and the chroniclers paid much more attention to the tableware than to the food and drink that was served on it. Especially that, większą uwagę przykładali do naczyńoutside of special occasions, niż do potraw i&nbsp;trunkóweven at royal tables people normally ate from trenchers cut out of stale loaves of rye bread, które się w&nbsp;nich znajdowały. Tym bardziej że na co dzień nawet przy królewskich stołach jadało się z&nbsp;talerzy wyciętych z czerstwego żytniego chlebawhich -- soaked with rich, które później – nasiąknięte korzennymi sosami – zjadała służbaspicy sauces -- were later consumed by the servants.<ref>{{Cyt
| nazwisko = Dembińska
| imię = Maria
}}</ref>
Nieco więcej o&nbsp;jadłospisie krakowskiej uczty napisał w&nbsp;swoim poemacie Guillaume de Machaut:wrote a little more about the food served in Cracow.
[[File:Józef Simmler Uczta u&nbsp;Wierzynka.jpg|thumb|Uczta u&nbsp;Wierzynka według Józefa Simmlera Wierzynek's Banquet by Józef Simmler (1862)]]
{{Cytat
| <poem>And what a welcome they did get!Jakże ich tam ugoszczono,NapojonoHow they were honoured, nakarmiono!served and dinedChlebemOn bread and victuals, winem, wołowinąand on wine,RybąAll kinds of birds and fish, ptactwem i&nbsp;zwierzynąand beef,Wszelkim jadłem, co kto lubiAs well as plenty other meat {{...A kto o&nbsp;to pyta – głupi,Bo tu nie ma o&nbsp;co pytać:Tego nie da się opisać –Tak wspaniale ich przyjęto!}}</poem>| źródło = {{Cyt | nazwisko = Machaut | imię = Guillaume de Machaut, ''op | inni = ed. Sophie Hardy | tytuł = La Prise d’Alexandrie | url = ftp://ftp.univ-orleans.fr/theses/sophie. cithardy_1730.''pdf | wydawca = Université d’Orléans | rok = 2011 | strony = 38 }}, tłum. własneown translation
| oryg = <poem>
Comment il furent receü,
De pain, de vin et de vitaille,
De toute volille et d’aumaille,
De poissons et d’autre vïande,Il est moult fols qui le demande,Qu’on ne le doit pas demander,Pour ce qu’on n’i puet amender,Tant furent servi grandement{{. ..}}
</poem>
}}
Mamy tu dość ogólnikowe wyliczenie – chlebIt's better than nothing, winobut still rather generic -- bread, rybywine, różne rodzaje mięsa – ale nie ma mowy o&nbspfish, various kinds of meath -- but no word of specific dishes or recipes. Which is not surprising after all;nazwach konkretnych potraw czy sposobów ich przyrządzenia. Co nie powinno dziwićmind you, bo – jak pamiętamy – de Machaut w&nbsp;ogóle w&nbsp;tej uczcie nie uczestniczyłwasn't personally present at the feast. Nawet jeśli opierał się na relacjach z&nbsp;pierwszej ręki – samego króla Piotra lub członków jego świty – to detale kulinarne musiał zapewne sam sobie dopowiedziećEven if he based his poem on a first-hand account of the event -- either from King Peter himself or from a member of his retinue -- he must have guessed the culinary details himself. Domniemał więc sobie toAnd he simply guessed what one just could have expected at a royal feast -- that is, on the one hand, various meats aplenty, czego na królewskiej uczcie po prostu można było się spodziewać – czyli z&nbsp;jednej strony cenioną przez ludy Północy obfitość różnorakich mięswhich is what inhabitants of Northern Europe liked best, and, on the other hand, a&nbsp;z drugiej – chleb i&nbsp;winobread and wine, czyli atrybuty chrześcijaństwa i&nbsp;cywilizacji śródziemnomorskiejthe attributes of Christianity and Mediterranean civilization. No i&nbsp;rybyAnd of course fish, bo wielodniowa biesiada musiała zahaczyć o&nbsp;jakieś dni postneas any banquet longer than three days must have covered some lean days.
Wybaczcie jednakDe Machaut wrote there's no point asking for further details of the feast, jeśli nie zrażę się upomnieniem poetyas grandeur of such scale can't be put into words anyway. Still, że szalonym jest, kto pyta o&nbsp;szczegóły krakowskiego bankietu, i&nbsp;spróbuję mimo wszystko wyobrazić sobie, jakie potrawy mogły znaleźć się na stole króla Kazimierza i&nbsp;jego gościI'm going to try and imagine what kind of dishes may have been served on King Casimir and his visitors' table. Nie zachowały się niestety żadne polskie przepisy kulinarne ze średniowieczaUnfortunately, ale dysponujemy za no Polish recipes from the Middle Ages have survided to przepisami czeskimiour time, but we do których warto zaglądnąćhave Czech recipes, which are worth looking at. DlaczegoWhy? BoBecause, po pierwszefirstly, najważniejszym gościem na uczcie był mieszkający w&nbsp;zamku na Hradczanach Karolthe most important guest was Charles, król czeski wybrany na cesarzaa king of the Czech-speaking Bohemia who had been elected emperor, więc można się spodziewaćwho resided at the Hradčany Castle in Prague, że w&nbsp;''so it makes sense that some Czech recipes could have been included in the menu'' ujęto jakieś czeskie potrawyto honour him. A&nbsp;po drugieAnd, cywilizacja czeska w&nbsp;ogóle górowała wtedy nad polską i&nbsp;była dla Polaków wzorem do naśladowaniasecondly, the Poles generally looked up to Czech civilization, which stood much higher than their own at the time.
Dziś Polacy najchętniej małpują AmerykanówToday the Poles are most keen to ape the Americans; dawniejearlier, „co Francuz wymyślił"what a Frenchman dreamed up, to Polak polubił”;a Pole soon adopted"<ref>{{Cyt
| nazwisko = Mickiewicz
| imię = Adam
| tytuł = Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwieor The Last Foray in Lithuania: Historia szlachecka z&nbsp;roku 1811 i&nbsp;1812 we dwunastu księgach wierszemA Tale of the Gentry during 1811–1812 | inni = translated by Marcel Weyland | url = https://plweb.wikisourcearchive.org/wikiweb/Pan_Tadeusz_(wyd20170707131534/http://www.antoranz.net/BIBLIOTEKA/PT051225/PanTad-eng/PT-Start._1921) | wydawca = | miejsce = Lwów | rok = 1921 (pierwsze wydanie: 1834)htm#CONTENTS }}, księga Book I, wers verse 484</ref> a&nbsp;jeszcze wcześniej punktem kulturowego odniesienia były Włochyand even before that, Italy was the point of cultural reference. But few people in Poland remember that in the late Middle Ages and at the turn of the Renaissance everything Czech was ''en vogue'' in Poland. Za to mało kto u&nbsp;nas pamiętaUnder Casimir the Great, że pod koniec średniowiecza i&nbsp;jeszcze na początku renesansu najmodniejsze w&nbsp;Polsce było wszystko co czeskie. Choć Królestwo Polskie za Kazimierza Wielkiego prężnie rosło w&nbsp;siłę i&nbsp;odeszły w&nbsp;zapomnienie czasythe Polish Kingdom was growing strong, kiedy panował tu król czeski Wacław and forgotten were the times when Poland was ruled by King Wenceslaus II of Bohemia (dziadek KarolaCharles's grandfather), a&nbsp;Władysław Łokietek while Vladislav the Ell (ojciec KazimierzaCasimir's father), jako przywódca antyczeskiej opozycji, ukrywał się po lasach i&nbsp;jaskiniachleader of the anti-Bohemian opposition, had to nadal Praga – teraz już faktyczna stolica Cesarstwa Rzymskiego – była z&nbsp;perspektywy Krakowa Zachodem w&nbsp;sensie tak geograficznym, jak i&nbsphide in forests and caves;kulturowym. Kazimierz chętnie kopiował czeskie rozwiązania prawne, administracyjne i&nbsp;finansowe. Nawet język czeski, który dziś w&nbsp;polskich uszach brzmi zabawnie dziecinnie, jeszcze w&nbsp;XVI&nbsp;w. wydawał się Polakom tak dostojny, że typowy Janusz, „chociaż nie będzie w&nbsp;Czechach, jedno iż granicę śląską przejedzie, but Casimir still looked from Cracow to już inaczej nie będzie chciał mówić, jedno po czesku”, bo „mu się przyrodzony język prawdziwie gruby widzi, czego dowodząc, wyrwie jakie staropolskie z&nbsp;Prague -- now the ''de facto'Bogurodzicy'capital of the Roman Empire -- as the West, in both geographic and cultural terms, and eagerly copied Bohemia' [już wtedy starej!] słowos legal, a&nbsp;z czeskim jakim gładkim słówkiem na sztych je wysadziadministrative and monetary solutions. Even the Czech language, aby swego języka grubośćwhich rings childish and funny to Polish ears today, was regarded as a&nbsp;obcego piękność pokazał.”<ref>{{Cyt | nazwisko = Górnicki | imię = Łukasz | tytuł = Dworzanin polski | url = https://literat.ug.eduspeech of great beauty and elegance by 16th-century Poles.pl/dworzan/0003.htm | wydawca = Wirtualna Biblioteka Literatury Polskiej | miejsce = Gdańsk | rok = 2001–2003 (pierwsze wydanie: 1566) }}, księga I&nbsp;[2]</ref>
A co z&nbsp;czeską kuchniąAnd what about Old Czech cuisine? CóżWell, nie wszystkim w&nbsp;Europie smakowałanot everyone was fond of it, a&nbsp;szczególnie nie przypadła do gustu francuskiemu poecie least of all the French poet Eustache'owi Deschamps, który u&nbsp;Guillauma who had learned to rhyme from Guillaume de Machaut uczył się rymować:.
{{Cytat
| <poem>Pchły i&nbsp;wieprzowina tłusta –Lice, fleas, pigs, mold,The gist of the Bohemian soul,Z tego słynie czeski ród!Bread and salted fish and cold.PieprzBlack pepper, solona rybaleeks, chłóda rotten cabbage roll,Zgniłe pory i&nbspSmoked meat as hard and black as coal;kapustaLice,Okopcone mięsofleas, brudpigs,mold:Wszy i&nbsp;wieprzowina tłusta –The gist of the Bohemian soul.Z tego słynie czeski lud!Ten people eating from one bowl,Z dwóch mis ludzi je dwadziestaA bitter drink — it’s beer,I’m told —Skwaśniałego piwa w&nbsp;bródBad beds, and dark, straw, filth, a hole,W łóżku czarna słomaLice, fleas, pigs, mold, smród;Pchły i&nbsp;wieprzowina tłusta –Z tego słynie czeski ród!The gist of the Bohemian soul,Chleb, solona ryba, chłódBread and salted fish and cold.</poem>
| źródło = {{Cyt
| inni = reded. Ian S. Laurie, Deborah M. Sinnreich-Levi, trans. David Curzon and Jeffrey Fiskin
| tytuł = Selected Poems
| url = https://epdf.tips/eustache-deschamps-selected-poems-routledge-medieval-texts.html
| rok = 2003
| strony = 188
}}, tłum. własne
| oryg = <poem>Poulz, puces, puour et pourceaulx
Est de Behaingne la nature,
}}
Inna rzeczIt must be said, że though, that Deschamps był prekursorem francuskiego poczucia wyższości kulinarnej i&nbsp;krytykował wszystko, co było do jedzenia na wschód od Renuwas the forerunner of the French belief in their culinary superiority and he criticized everything there was to eat east of the Rhine.<ref>{{Cyt
| nazwisko = Scully
| imię = Terence
| rok = 1995
| strony = 233
}}</ref> ToWhat disgusted him so much in Bohemian cuisine were the ways of food preservation that were typical for the climes of all Northern Europe, co w&nbsp;czeskiej kuchni budziło u&nbsp;niego obrzydzenie, to w&nbsp;końcu nic innego niż typowe dla klimatu północnej Europy metody konserwacji żywności: wędzone mięsosuch as smoked meat, solone rybysalted fish, kiszona kapustabrine-cured vegetables and beer-vinegar pickles. Unlike the Frenchman, marynaty w&nbsp;occie piwnymthe Poles had no qualms about imitating Bohemian foodways. W&nbsp;przeciwieństwie do FrancuzaThe oldest-known Polish-language cookbook, Polacy nie mieli najmniejszych oporów przed kopiowaniem czeskich wzorców żywieniowych. ''Kuchmistrzostwo''(''Cookery''), najstarsza znana książka kucharska w&nbsp;języku polskim, była przekładem kompendium przepisów Pavla Severýna pt. is in fact a translation of Pavel Severýn's ''Kuchařství'' z&nbsp;, published in Czech in 1535&nbsp;r.; niestety zachowało się z&nbsp;niej tylko kilka przepisów – z&nbsp;czego akurat wszystkie na ocetsadly, only a few of the translated recipes have survived, all of them for vinegar at that.<ref>{{Cyt
| tytuł = Przegląd Historyczny
| nazwisko r = Spychaj
}}</ref>
Zaglądnijmy zatem do najstarszego znanego zbioru porad kucharskich w&nbsp;pięknym języku czeskimLet's a take a peek, then, into the oldest recipe collection in the beautiful Czech language. Jest to It's ''Spis o&nbsp;krmiech kterak mají dělány býti''(''Of Dishes to be Made''), znany z&nbsp;XVknown from a 15th-wiecznego rękopisucentury manuscript, choć poszczególne przepisy w&nbsp;nim zawarte mogą być sporo starszealthough some individual recipes included in it may be much older. Okazuje się, że czesko It turns out that even back then Bohemian-Polish culinary exchange wasn't entirely one-polska wymiana przepisów już wtedy nie była całkiem jednostronna i&nbsp;wśród ok. sided and that among about 160 receptur ujętych w&nbsp;recipes we can find in the cookbook there are five which are described as ''Spisiepo polsku'' możemy znaleźć pięć takich, które mają w&nbsp;nazwie określenie „po polsku”or "in the Polish manner". Jeden z&nbsp;nich to baranina One of them is Polish-style mutton and the remaining four are variants of ''štika po polsku'', zaś pozostałe cztery to różne warianty szczupaka po polskuor pike in the Polish way. Szczupak był w&nbsp;średniowieczu bardzo cenioną rybąPike was a highly prized fish in the Middle Ages, więc w&nbsp;dni postne z&nbsp;pewnością miał szansę znaleźć się na królewskim stoleso on a lean day it wouldn't have been out of place on the royal table. A&nbsp;czym lepiej podjąć czeskiego króla w&nbsp;Polsce, jeśli nie potrawą przyrządzoną według czeskiej receptury na modłę polskąAnd how better to receive a Bohemian king in Poland than by treating him to a Polish-style Bohemian dish? Zobaczmy więc, jakże się go przyrządzałoSo let's see how it was made.
{{Cytat
| Nastaw wywar niezbyt słony; szczupaka oskrob i&nbsp;rozdziel na kawałkiCook some stock that is not too salty. Scale the pike, cut into pieces, wash in clean water, wymyj go w&nbsp;czystej wodzie; a&nbsp;gdy wywar się zagotujeand when the stock comes to boil, włóż do niego szczupaka i&nbsp;dobrze obgotujput the pike inside and cook well. Potem go odcedź i&nbsp;włóż do misyThen strain it and put into a bowl. Usiekaj bardzo drobno cebuliChop up some onion very finely, gotuj ją w&nbsp;mocno wrzącej wodziecook it in boiling water, a&nbsp;kiedy się ugotujeand when it's done, rozdziel tę cebulę na dwie części; jedną połowę utrzyj w&nbsp;panwi z&nbsp;pietruszką; divide the onion into two parts. Grind one part with parsley in a&nbsp;kiedy ją dobrze utrzeszcrock, weź wina albo octuand once it is well ground, rozpuść to panwi i&nbsp;przetrzyj przez sito; daj ten sos do kociołka albo do garnkapour wine or vinegar into the crock, włóż tam szczupakamix well and force through a sieve. Pour this sauce into a kettle or a pot, przypraw wszystkimi korzeniami oprócz goździkówput the pike inside and season with all spices except cloves. Możesz tym sposobem karpia i&nbsp;inne ryby przyrządzaćYou can prepare carp and other kinds of fish in the same way. Drugą połowę cebuli oszafrańMix the other part of onion with saffron. A&nbsp;kiedy dasz szczupaka na misęAnd when you lay the pike in a bowl, daj tej cebuli z&nbsp;wierzchuput this onion on top.| źródło = ''Spis o&nbsp;krmiech kterak mají dèlány byti'' (rękopis z&nbsp;XV–XVI&nbsp;w.), cyt. wquoted in: {{Cyt
| nazwisko = Zíbrt
| imię = Čeněk
| rok = 1927
| strony = 134
}}; cyt. wquoted in: {{Cyt
| tytuł = W&nbsp;poszukiwaniu istoty języka
| nazwisko r = Jakobson
| tom = I
| strony = 102
}}, tłum. własneown translation
| oryg = Zastav rosol nevelmi slaný, ostruž štiku a&nbsp;roztrhni ji na kusy, vymyj ji čistú vodú a&nbsp;když rosol zevře, daj ji do nĕho a&nbsp;obvař dobře. Potom ji oced' a&nbsp;naklad' na misu. Usekajž cibuli velmi drobnĕ, vař ji v&nbsp;vodĕ, at' prudce vře, a&nbsp;když uvře rozdĕl sobĕ tu cibuli na dvé, jednu polovici tři v&nbsp;pánvi s&nbsp;petruželi; když ji dobře utřeš, vezmi vína, anebo octa, rozpust' to v&nbsp;pánvi a&nbsp;potáhni skrze hartoch dajž tu jichu do kotlika nebo do hrnce, vklad' tam štiku, zakořeň všemi kořeními kromĕ hřebičkuo. Muožeš tiem zpuosobem kapry i&nbsp;jiné ryby dĕlati. Druhú pak polovici cibuli ošarfaň. A&nbsp;když štiku na misu daš, daj to cibuli svrchu.
}}
[[File:Abramowicz Uczta u&nbsp;Wierzynka 1876.jpg|thumb|upright=1.2|left|Uczta u&nbsp;Wierzynka według Bronisława Abramowicza Wierzynek's Banquet by Bronisław Abramowicz (1876)]]Jeśli ktoś ma ochotę wypróbować ten przepis, If someone wants to chętnie dowiem sięgive this recipe a try, jak wyszłothen please let me know if it's any good. Mnie osobiście szkoda dobrej rybyAs for me, I wouldn't want to waste good fish. Bo na czym właściwie polega polskość tego przepisuBecause what was so Polish about this dish? Jeśli porównać przepisy opisane jako „po polsku” z&nbsp;pozostałymiIf you compare the recipes described as "Polish style" with others in the same cookbook, to okaże sięyou will notice that the difference was in the method of thermal treatment. All of the supposedly Polish dishes were simply boiled, whereas in other recipes boiling was at best only the first step, że różnica tkwiła w&nbsp;sposobie obróbki termicznej. W&nbsp;przepisach rzekomo polskich sprowadzała się ona wyłącznie do gotowania. W&nbsp;innych potrawach gotowanie stanowiło co najwyżej obróbkę wstępnąwhich could be followed by roasting, po której następowało pytanie: co dalej? W&nbsp;grę wchodziło pieczenie w&nbsp;piecu lub na rożniebaking, smażeniefrying, duszeniestuffing, faszerowaniecovering in aspic, zalewanie galaretą itdetc.<ref>{{Cyt
| tytuł = W&nbsp;poszukiwaniu istoty języka
| nazwisko r = Jakobson
| tom = I
| strony = 100–111
}}</ref> W&nbsp;przypadku szczupaka na sposób polski pozostawało tylko zrobienie gąszczuIn the case of the Polish pike, czyli gęstego sosuall that remained to be done was the spicy onion coulis, z&nbsp;rozgotowanej, przetartej i&nbsp;doprawionej korzeniami cebulior thick sauce.<ref>Magdalena Spychaj, ''op. cit.'', s. 600</ref> Krótko mówiącIn other words, potrawy „po polsku” były najbardziej prymitywne, ograniczone do prostego obwarzenia i&nbsp;niewymagające wielkiego kunsztu kucharskiegopurportedly Polish recipes were the most primitive and required little culinary expertise. Co nie znaczy, że na uczcie u&nbsp;Wirsinga szczupak po polsku nie mógł się jednak pojawićWhich doesn't mean that such a Polish-style pike could not be served at Wirsing's banquet after all. Może nie jako Maybe not as the ''pièce de résistance'' krakowskich kucharzyof Cracovian cooks, ale jako urozmaicenie jednego z dańbut perhaps for a change of pace in one of the courses. Dziś jedno danie składa się z jednej potrawy (z&nbsp;ewentualną surówką i&nbsp;dodatkiem skrobiowym)Today a single course consists of a single dish, sometimes accompanied by some sides, ale danie w&nbsp;znaczeniu średniowiecznym to cały zestaw kontrastujących ze sobą potraw podanych na stół za jednym razem; jeśli na stół wnoszono ryby pieczone czy smażonebut a course in the medieval sense was an entire set of contrasting dishes all served at once.<ref>{{Cyt | nazwisko = Flandrin | imię = Jean-Louis | tytuł = L'ordre des mets | wydawca = Éditions Odile Jacob | miejsce = Paris | rok = 2002 | strony = 13 }}</ref> If roasted or fried fish dishes were being put on the table, then it was only natural to naturalnym było dodanie do dania również ryby gotowanejcounterbalance them with a boiled one.
Szczupak po polsku zrobił później karierę w&nbsp;całej EuropiePike in the Polish style would later make a career throughout Europe. Z&nbsp;czeskich książek kucharskich zawędrował do niemieckichIt was copied from Czech cookbooks into German, austriackichAustrian, francuskichFrench, rosyjskich, no i&nbsp;polskichRussian and even Polish ones.<ref>{{Cyt
| tytuł = Silva Rerum
| nazwisko r = Dumanowski
| wydawca = Muzeum Pałacu Króla Jana III w&nbsp;Wilanowie
| miejsce = Warszawa
}}</ref> W&nbsp;miarę jak kulinarna Europa szła do przodu i&nbsp;odchodziła od nadmiaru egzotycznych korzeniAs European gastronomy was evolving and moving away from excess of exotic spices, ta średniowieczna receptura pozostawała pamiątką po tych barwnych czasach, kiedy gotowaną rybę przyprawiano winemthis medieval recipe remained a souvenir of the colourful times when boiled fish was being seasoned with wine, pieprzempepper, imbiremginger, kwiatem muszkatołowym i&nbsp;szafranem mace and saffron (ale bez goździkówbut no cloves!), while a&nbsp;krakowski kupiec ugaszczał książątCracovian merchant was hosting princes, królów i&nbsp;cesarzakings and an emperor.
{{Przypisy}}
== Bibliografia Bibliography ==
* {{Cyt
| nazwisko = Grodecki
[[Category: Pavel Severýn]]
[[Category: Cracow]]
[[Category: BohermiaCzechia]]
[[Category: Middle Ages]]
[[Category: 20th century]]
[[Category: 21st century]]
[[Category: Pike in the Polish style]]
-->
Retrieved from "http://forkingaroundwithhistory.pl/index.php/Special:MobileDiff/625"