5,079
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Święcenie pokarmów było doskonałą okazją, żeby pochwalić się przed sąsiadami zasobnością swojej spiżarniThe blessing ceremony provided a perfect opportunity to show off the abundance of one's larder. Nic dziwnegoNo wonder it's got so popular in Poland, że tak dobrze przyjęło się w Polscewhere the saying ``pawn all, w której od dawna każdego – od wielkich magnatów po bezrolnych chłopów – obowiązywała zasada „zastaw but give a ball"<ref>In Polish: ''zastaw się, a postaw się”. Jedzenia nie chowało się pod serwetką w małym koszyszku, ale rozkładało na stołach i ławach, żeby było widać, ile i czego jest''. Jeszcze w XIX wI found the brilliant English rendering of this proverb from Carolyn French and Nina Karsov's translation of the novel ''Trans-Atlantyk'' by Witold Gombrowicz. oczekiwano od księży</ref> applied to everyone, że będą biegać od domu do domufrom the richest magnates to landless peasants. Back then the food wasn't tucked away under a doily at the bottom of a basket, żeby u każdego z osobna poświęcić wszystko, co nazajutrz zamierzano zjeść na śniadanie wielkanocnebut spread out on tables for all to see. As late as 19th century priests were expected to travel door to door and to bless in each house everything its inhabitants were going to have for Easter breakfast. {{clear}}
W zachodniej Europie zwyczaj święcenia pokarmów powoli zanikł pod wpływem reformacjiIn Western Europe, the tradiation slowly died out due to the Reformation. Protestants criticized the Catholics for treating the food blessing as equally or even more important than the sacraments. Protestanci krytykowali katolików za The Church had to, że święceniu nadawali równe, albo i większe, znaczenie jak sakramentomremind people that the consumption of blessed food is not a substitute for receiving holy communion during Eastertide. Kościół zaczął więc nauczać, że jedzenie święconki nie może zastępować przyjmowania komunii w okresie wielkanocnymProtestant Reformation was doing quite well in 16th-century Poland until the Catholic Church stroke back with its Counter-Reformation in the 17th. W XVIPolish Renaissance-wiecznej Polsce reformacja również czyniła spore postępy, dopóki Kościół katolicki nie pokonał jej swoją kontrreformacją w wieku XVII. Luterański moralista era Lutheran moralist Mikołaj Rej pisał o święceniu z przekąsemwrote sarcastically of Catholic food blessing:
Wróćmy na koniec do formułek błogosławieństwLet's return to blessing formulas. Jak już wiemyWe know already that three formulas are used in Poland today, obecnie w but there used to be way more. There were seven in the 1960s;Polsce używa się trzechaltogether, over 50 benedictions, each for a different kind of food, ale dawniej było ich znacznie więcej. Jeszcze w latach 60. XX wwere said over the years. było tych formuł siedem; w szczytowym okresie było ich ponad pięćdziesiąt<ref>M. Pisarzak (2003), s. 100–101</ref> – osobna na każdy rodzaj pożywienia. Sól święcono jako Salt was being blessed as a symbol mądrości i of wisdom and immortality;nieśmiertelnościhorseradish, penitence; chrzan – jako symbol umartwienia i milk and honey, of the promised land;pokuty; mleko z miodem – jako symbol ziemi obiecanej; olej – ze względu na rzekome działanie ochronne (od chorób i grzechu)oil, as protection against disease and sin; and fruits, as a owoce – jako nawiązanie do rajskiego owocu z drzewa poznania dobra i złareminder of the fruit from the tree of the knowledge of good and evil.<ref>M. Pisarzak (1976), s. 215–217, 224–225</ref> Ale chyba najważniejszą funkcją święcenia tego całego jadła i napitku było zapewnienieBut most importantly, by nagłe świąteczne obżarstwo po długim surowym poście nikomu nie zaszkodziłothe blessing of all this food and drink was believed to protect those who consumed it after a long period of fasting from possible ill effects of sudden overindulgence. Rej miał sporo racji, oskarżając katolików o odprawianie nad święconką czarówHere's one old Polish blessing formula in which God is requested to let people eat fatty meat without gaining weight. Powszechne bylo przeświadczenie o magicznym działaniu obrzędu święcenia, a bodaj najlepiej o tym świadczy jeden z dawnych tekstów błogosławieństwa, w którym uprasza się Pana Boga, aby można było dobrze i tłusto się najeść, a od tego nie utyć. Czego i Wam życzę na nadchodzące świętaWhich is also what I wish for you this coming Easter.
But wait: how come this typically Polish custom of blessing food for Easter was born before Poland even adopted Christianity? Well, as with many ``typically Polish" traditions, it didn't originate in Poland as much as it survived in Poland while it was forgotten pretty much elsewhere. In the past, the blessing of food was a thing throughout Christian Europe. It started in the 8th century, quite logically, with the blessing of a roasted lamb. In the 10th century people started to bless other holiday foods as well: ham, cheese, bread, butter, milk and honey. As time passed, the range of blessed foodstuffs expanded: eggs were added in the 11th century; in the 13th, fish; in the 16th, salt, horseradish, herbs, oil, poultry, wine and beer; and in the 18th century, fruits.<ref>M. Pisarzak (1976), p. 230</ref>
{{ Cytat
[[File:Michał Elwiro Andriolli, Święcone.jpg|thumb|Blessing of food in a private house<br>{{small|By Michał Elwiro Andriolli (19th century)}}]]
{{ Cytat
}}, own translation }}
{{Cytat
[[File:{{#setmainimage:Anatomia koszyka ze święconym EN.png}}|thumb|center|upright=2|<div align=left>{{legenda|#55A1B4|Obligatory(mentioned in currently used blessing formulas)}}{{legenda|#C04B61|Optional(may be concidered indispensable by some, though)}}{{legenda|#77B752|Decorative}}So what should you put in your bakset in the end? Here's my recommendation.</div>To w końcu co włożyć do koszyka? Oto moja rekomendacja. Za elementy obowiązkowe ostatecznie uznałem tylko te produkty, które są wyraźnie wymienione w obecnie używanych formułach błogosławieństw. Pozostałe zaliczyłem do opcjonalnych, choć inni mogą niektóre z nich uważać nieodzowne. A Wy co zaniesiecie do święcenia?]]
{{Przypisy}}
