4,415
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Podobnie jak w teorii humoralnejIf you've read my post about humoral dietetics, przewaga którejś z they you might have guessed by now that the goal of Ayurvedic diet is to keep the ''doszdoshas'' determinuje wygląd i temperament danego człowiekain balance. Osoba o przewadze For example, a ''kapha''-type person should eat foods that decrease ''watykapha'' jest z reguły chuda i koścista, ma ciemną, ogorzałą skórę, rzadkie, suche włosy, długą, pomarszczoną twarz, while a do tego jest szybka, niespokojna i niezdecydowanadual ''vata-pitta'' type should consume things that increase ''kapha''. Człowiek typu But how can you tell what foods increase or decrease which ''kaphadoshas'' ma za to masywną budowę ciała z tendencją do otyłości? Well of course, bladą ceręby taste! There are six tastes, gęste, przetłuszczone włosy, okrągłą, miękką twarz, jest powolny, ale wytrzymały i konsekwentnyeach combining the qualities of two different elements. Zaś osobaSweet is combines earth and water, w której organizmie dominuje which means it increases ''pittakapha'', jest dobrze zbudowana i umięśniona, ma rumianą cerę, miękkie włosy z tendencją do wczesnego siwienia i łysienia, ostro zarysowaną twarzit's the heaviest and moistest, jest impulsywna i zmotywowanaas well as the most widespread of all six tastes. Ale to nie wszystkoSalty is a marriage of water and fire, bo oprócz osób z przewagą tylko jednej so it increases ''doszypitta'' są też takie. Sour is fire and earth, u których dominują dwie (and thus decreases ''vata''wata-pitta. Pungent is a combination of fire and air, wata-kaphawhich makes it the hottest and driest taste, pitta-decreasing ''kapha''). Bitter is air plus aether, oraz takieit's the lightest and coldest of tastes, u których wszystkie trzy są w równowadze (and it increases ''wata-pitta-kaphavata''). Są więc tylko trzy And, last but not least, the astringent taste, which combines earth and air, and therefore decreases ''doszepitta'', ale aż siedem możliwych temperamentów.
Kto czytał wpis o dietetyce humoralnej, ten pewnie już się domyśla, że dieta ajurwedyjska ma na celu zrównoważenie ''dosz''; na przykład, osoba typu ''kapha'' powinna jeść produkty, które ''kaphę'' osłabiają, a człowiek typu ''wata-pitta'' – takie, które ''kaphę'' wzmacniają. A po czym poznać, które potrawy jak wpływają na ''dosze''? Oczywiście po smaku! Smaków jest sześć i każdy z nich łączy cechy dwóch żywiołów. Smak słodki to połączenie ziemi i wody, a więc wzmacnia ''kaphę''; jest to najcięższy i najwilgotniejszy, a zarazem najbardziej rozpowszechniony, z sześciu smaków. Słony smak łączy wodę i ogień, czyli wzmacnia ''pittę'', zaś kwaśny – ogień i ziemię, więc osłabia ''watę''. Smak ostry składa się z ognia i powietrza, jest najgorętszy i najsuchszy, przez co osłabia ''kaphę''. Gorycz łączy cechy powietrza i eteru, jest najlżejsza i najzimniejsza, oraz – rzecz jasna – wzmacnia ''watę''. I wreszcie smak cierpki, czyli ziemia i powietrze, osłabia ''pittę''. [[File:Butterschmalz-3.jpg|thumb|upright|''Ghi''Ghee, tradycyjne indyjskie masłothe traditional Indian butter, sklarowane i lekko skarmelizowaneclarified and slightly caramelized, doskonale nadaje się równoważenia nadmiaru żółci is perfect for balancing the excess of bile (''pittypitta'') i wiatrów and wind (''watyvata'').]]
Water bounded by earth produces a ''dosha'' called ''kapha'' (pronounced ''{{small|KAP}}-hah''). ''Kapha'' is heavy, cold and moist; in the human body, it's responsible for holding everything together and, when in excess, it manifests itself in the form of phlegm. Fire bound by water is ''pitta'', which is hot, light and… not dry. Wait, what? It's not dry, because it contains water, but it isn't moist either, because the moisture is evaporated by the fire. So what od you call something that's neither dry nor moist? Consider food: if it's too dry, then what you do is to baste it with something fat, right? And this is what ''pitta'' is like – fat, oily, unctuous. In your organism, in keeps digestion running and the associated "humour" is bile. And then there's the third ''dosha'', called ''vata'', which is a combination of air and void. It's dry, light and cold. In your body, it's responsible for breathing and motion and it's excess shows as… not a liquid this time, but somethign rather gaseous. What you get by combining air and void is wind, and this is exactly what builds up in your colon when you've got too much ''vata''.
Just like in humoral theory, the domination of any one ''dosha'' in your organism determines you physique and your temperament. A ''vata''-type person is usually thin and bony, dark-skinned with thin, dry hair, an elongated and wrinkled face, and is quick-tempered, impatient and wavering. If you're a ''kapha''-type person, then you might be heavily built with pale skin, thick, oily hair and a round, soft face, slow, but persistent. And you can tell someone is a ''pitta''-type person by their muscular physique, ruddy complexion, soft hair with a tendency for early greyness and baldness, a face with sharp contours, as well as their high impulsiveness and motivation. But that's not all, for there are also people whose bodies are dominated by not one, but two ''doshas'' (''vata-pitta, vata-kapha'' and ''pitta-kapha'' types), as well as those who have all three ''doshas'' in balance (the ''vata-pitta-kapha'' type). This way, there are only three ''doshas'', but as many as seven different temperaments.
Ale żeby nie było za łatwo, to ilość poszczególnych ''dosz'' w ludzkim ciele podlega naturalnym zmianom dobowym i sezonowym. Skupmy się dla przykładu na tych drugich. W klimacie indyjskim, podobnie jak w polskim, jest sześć pór roku – ale nieco innych. Zacznijmy od zimy, kiedy jest chłodno i wilgotno, człowiek jest nieruchawy i ociężały, a przez to w jego organizmie zbiera się większa ilość gęstego śluzu, czyli ''kaphy''. Ale zarazem wieją chłodne wiatry, przez co powietrze przesycone jest goryczą. Na wiosnę w przyrodzie dominuje cierpkość, a cały ten nagromadzony śluz rozmięka i rozpływa się po ciele, powodując podrażnienie ''kaphy''. Podrażnienie którejkolwiek ''doszy'' jest groźne, więc kluczowa jest jego mitygacja poprzez odpowiednią dietę, aby nie dopuścić do rozwinięcia się choroby. W lecie jest sucho i wietrznie, jedzenie smakuje bardziej ostro, a w organizmie zaczyna gromadzić się nadmiar ''waty''. Po lecie następuje pora deszczowa, która przynosi silne wichry monsunowe, obfite opady, lekkie ochłodzenie i powietrze przesycone kwasami. ''Wata'' w tej sytuacji zupełnie nie wie, co się dzieje, więc ulega podrażnieniu, a na domiar złego zaczyna też wzbierać ''pitta''. Jesień – sucha, ciepła i słonawa – przynosi ukojenie ''wacie'', ale podrażnia ''pittę''. Dopiero słodkie przedzimie uspokaja ''pittę'', ale powoli zaczyna znowu gromadzić się ''kapha''. I tak w kółko.
