Changes

== Deser Dessert ==[[File:Telimena zaczyna polowanie.jpg|thumb|Filmowa In the film, Telimena raczy się jakimś ciastem drożdżowym z owocami leśnymienjoys some yeast cake with forest fruits, o którym w poemacie nie ma ani słowaof which there is no word in the poem.]]O wetach, czyli deserach, podczas Soplicowskich posiłków nie wiemy nicOf desserts that were served at Judge Soplica's we know nothing. Większość posiłków opisanych w poemacie zostaje w taki czy inny sposób przerwanych, zanim służba zdążyła podać deserMost of the meals described in the poem were interrupted in some way before the staff even had the chance to bring the sweets. Z potraw deserowych wzmiankowany jest w The only sweet treat mentioned in ''Panu TadeuszuPan Tadeusz'' is '' jedynie kisiel, '' and even only in a i to tylko w przysłowiuproverb at that.

Tenth water on kissel kisiel to Horeszkos is he,

Co ciekaweIf you've never heard of ''kisiel'' (pronounced ''{{small|KEE}}-shel'') or of this saying, poeta najwyraźniej uznał że słowo „kisiel” może być nieznane Polakom spoza Litwydon't worry. Mickiewicz apparently thought that even Polish people living outside Lithuania might not be familiar with it, dodał więc objaśniający je przypisso he added an explanatory footnote:

| Kisiel, a Lithuanian dish, is a kind of jelly made from oatmeal solution; water is poured on oatmeal until all the starchy parts are washed away; hence the proverb.| oryg = Kisiel, potrawa litewska, rodzaj galarety, która się robi z rozczynu owsianego; płócze [sic] się wodą, aż póki nie oddzielą się wszystkie cząstki mączne. Stąd przysłowie. | źródło = Mickiewicz, ''op. cit.'', Objaśnieniaexplanatory notes, own translation

Tak naprawdęIn other words, "tenth water on kisiel " refers to jedna z&nbsp;najbardziej starożytnych słowiańskich potrawa very distant relation. Z&nbsp;tym że oryginalnie The saying is still used in modern Polish, just as ''kisiel nie był wcale słodki'' is still a popular dessert. It's also a very ancient one, lecz kwaśnyalthough originally it wasn't sweet at all. Samo słowo „kisiel” oznacza przecież cośThe very word ''kisiel'' comes from the verb "''kisić''", co się ukisiło"to become sour". W&nbsp;swojej pierwotnej wersji była to biała glutowata galareta przypominająca zakwas na żurThe ancient Slavic ''kisiel'' was a mouth-puckering white jelly made from a fermented mixture of water and oat or rye meal. Robiło się ją takA similar concoction is still used in Poland as the basis for ''żurek'', że otręby owsiane czy żytnie płukało się wielokrotnieor white borscht, jak one of the most popular Polish soups. It was made just as Mickiewicz described it: by pouring water on oatmeal and leaving the starchy solution to opisał Mickiewicz, ferment until it becomes sour and gelatinous enough to be cut with a&nbsp;uzyskaną w&nbsp;ten sposób zawiesinę zostawiało się, aż sfermentuje i&nbsp;skrzepnie na tyle, że można ją kroić nożemknife. I&nbsp;to, proszę PaństwaFir ancient Slavs, był dla naszych słowiańskich przodków prawdziwy przysmakthis was one of the principal staples. Mieszkańcy dawnej RusiIn Russian fairy tales, jak możemy przeczytać w&nbsp;starych wschodniosłowiańskich baśniach, krainę wiecznej szczęśliwości wyobrażali sobie jako rzekę mleka płynącą pośród kisielowych brzegów. Zresztą pewnie tak właśnie – z&nbsp;mlekiem – ów the mythical land of plenty is described as rivers of milk between banks of ''kisiel'' (which is probably how ''kisiel podawano'' was originally served). ''Powieść minionych latThe Tale of Bygone Years'', XIIa 12th-wieczna kronika Rusi Kijowskiejcentury chronicle of Kievan Rus, podaje też legendę o&nbsp;tym, jak even tells a story of how ''kisiel uratował miasto Biełgorod od oblężenia przez Pieczyngów'' saved the city of Belgorod from an invasion by the nomadic Pechenegs. A&nbsp;było During the siege, a respected old Belgorodian man advised his compatriots to tak: pewien biełgorodzki staruszek wpadł podczas oblężenia na pomysłdig a deep well, aby wykopać wielki dółfill it with water and oat starch, zalać go owsianym krochmalem i&nbsp;poczekać, aż skiśnieand wait until it goes sour. Następnie do grodu zaproszono pieczyńskich wysłannikówThen, żeby pokazać im ów dół z&nbsp;kisielemthey invited Pecheneg envoys into the city to show them the well, poczęstować ich i&nbsp;wreszcie przekonaćlet them try the ''kisiel'' and convince them that they were getting their food straight from the ground, że głodem ich nie zmorzą, bo so any further siege made no sense and it would be best for the Pechenegs to go back to sama święta ziemia biełgorodzian karmi, w&nbsp;związku z&nbsp;czym dalsze oblężenie jest bezcelowe i&nbsp;najlepiej, żeby Pieczyngowie spokojnie wrócili sobie na step, z&nbsp;którego przyjechalithe steppe and leave Belgorod alone.<ref>{{Cyt

| nazwisko r = Jelena Tokarewa Elena Tokareva [Елена Токарева]

Widać, że nie tylko Polacy, jak twierdził Łukasz Gołębiowski, jeden z&nbsp;pierwszych polskich etnografówone of the first Polish ethnographers, said that "the Poles had been always partial to tart dishes, ale Słowianie w&nbsp;ogóle „lubili i&nbsp;lubią {{...}} kwaśne potrawywhich are somewhat peculiar to their homeland and vital to their health", ich krajowi poniekąd właściwe i&nbsp;zdrowiu ich potrzebne.”<ref>{{Cyt

}}</ref> Ale niewątpliwie już dawno bywali i&nbsp;tacybut it seems to be true for other Slavic nations as well. Even so, co próbowali przeraźliwą kwaśność kisielu w&nbsp;jakiś sposób osłodzić – czy to miodemthere must have always been those who tried balance the sourness with something sweet, czy owocamibe it honey or fruit juices. I&nbsp;tak z&nbsp;czasem kisiel wyewoluował w&nbsp;potrawę słodką. Na koniec – już w&nbsp;XIXnbsp;w. – mączkę z&nbsp;otręb owsianych zastąpiono skrobią ziemniaczaną i&nbsp;tak narodził się And so did ''kisiel'' eventually evolve into a sweet, który znamy dzisiajfruit-flavoured dish. Poniższy przepis na „kisielek jabłeczny”Finally, wzięty również z&nbsp;książki Zawadzkiejin the 19th century, oatmeal gave way to już bardziej współczesna wersjapotato starch and thus the ''kisiel'' we know today was born. The recipe for apple-flavoured ''kisiel'' you can read below, zawierająca „mąkę kartoflaną” i&nbsptaken from ''The Lithuanian Cook'', is already a relatively modern one;cukierit contains potato starch and sugar, i&nbsp;niewymagająca kiszeniaand no fermentation is necessary.

| Peel and cut the apples, boil them in water until soft and press through a sieve. Season with cinnamon and sugar, add as much water as to get six glasses of the mixture and combine part of it with a glass of potato starch. Bring the rest to boil, add the potato-starch mixture and stir for a few minutes while cooking. Wash the mould with water, sprinkle with sugar, fill with the kisiel and leave in a cold place.| oryg = Obrać jabłka, pokroić, rozgotować w&nbsp;wodzie, przecedzić przez sito. Zaprawić cynamonem i&nbsp;cukrem, dolać tyle wody, aby było tej masy szklanek sześć, rozprowadzić częścią jej szklankę kartoflowej mąki; resztę zagotować, do wrzącego wlać rozwiedzioną mąkę, wybijając kilka minut łyżką na ogniu. Formę namoczyć wodą, wysypać cukrem, wlać kisiel i&nbsp;postawić na zimnie. | źródło = Zawadzka, ''op. cit.'', sp. 422, own translation