Open main menu
Forking around with history

Changes

A Royal Banquet in Cracow

405 bytes removed, 18:25, 29 March 2019
no edit summary
{{data|29 March 2019}}
<!--[[File:Restauracja Wierzynek.jpg|thumb|Szyld nad wejściem do The sign at the entrance to the [http://wierzynek.pl/nasza-legenda/ restauracji Wierzynek,restaurant] at Rynek Główny&nbsp;16 w&nbsp;Krakowie(no. 16, Grand Square) in Cracow]]Wśród wielu atrakcji turystycznych mojego pięknego miasta rodzinnegoAmong many tourist attractions in my beautiful hometown of Cracow (or Kraków, królewsko-stołecznego Krakowaif you will), są dwie szacowne instytucjethe former seat of the kings of Poland, które szczycą się nieprzerwaną działalnością od czasów panowania króla Kazimierza Wielkiegothere are two venerable establishments which pride themselves on dating back to the reign of King Casimir the Great -- specifically, a&nbsp;dokładnie – od roku to the year 1364. Jedną z&nbsp;nich jest oczywiście najstarsza w&nbsp;Polsce wyższa uczelniaOne of them is Poland's oldest institution of higher learning, the one where Copernicus went to college. Rzeczywiście król Kazimierz uzyskał od papieża zgodę na założenie uniwersytetu właśnie w&nbsp;King Casimir obtained papal consent to open a university in Cracow in 1364&nbsp;rindeed. Z&nbsp;tym że od tej zgody minęły jeszcze trzy lata, zanim Akademia Krakowska wreszcie na dobre wystartowała, a&nbsp;już po kolejnych trzech – Kazimierz zmarłBut it took him three more years to actually open the Academy of Cracow, a&nbsp;Akademia zwinęła interesand three years after that King Casimir died and the Acedemy closed for business. Dopiero w&nbsp;It was only in 1400&nbsp;r. król Władysław Jagiełło i&nbsp;królowa Jadwiga założyli w&nbsp;Krakowie nowy uniwersytet – nie bez powodu zwany Jagiellońskimthat King Vladislav Jagailo and Queen Hewdig founded a new university in Cracow, a&nbsp;nie Kazimierzowskimwhich is known to this day as Jagiellonian University (and not Casimirian University). Rok założenia "Founded in 1364 jest więc, jak widać, lekko naciągany" turns out to be somewhat of a stretch.
No dobrzeOkay, ale co but what does it have to ma wspólnego z&nbsp;historią kuchnido with culinary history? NicNothing. Dlatego teraz skupimy się na drugiej z&nbsp;tych instytucjiThat's why we're now going to focus on the other establishment, która rok one which even has the year 1364 ma nawet w&nbsp;swoim logotypiewritten into its logo. Oto laurka, którą na jej temat możemy przeczytać w&nbsp;książce Here's what we can read about it in ''Tysiąc miejsc1, które musisz zobaczyć, zanim umrzesz000 Places to See Before You Die'' (, a snobbish guidebook to taki przewodnik dla snobów po najdroższych na świecie hotelachthe world's most overpriced hotels, restauracjach i&nbsp;innych pułapkach na turystów)restaurants and other tourist traps:
{{Cytat
| Przy Rynku znajduje się też historyczna restauracja Also on the square is the historic restaurant Wierzynek, najlepsze miejsce, by rozkoszować się dworską obsługą na europejskim poziomie i&nbsp;przysmakami zgodnymi z&nbsp;polską tradycjąthe best place to enjoy courtly European service and traditional Polish specialties. Historia tej restauracjiSaid to be one of the oldest operating restaurants in Europe, podobno jednej z&nbsp;najdłużej działających w&nbsp;Europie, sięga its history goes back to 1364&nbsp;r., kiedy to karczmarz Mikołaj when inkeeper Mikolaj Wierzynek wydał ucztę na złotych icreated a&nbsp;srebrnych talerzach dla gości króla Kazimierza Wielkiegobanquet served on gold and silver plates for the guests of King Casimir the Great, w&nbsp;tym dla świętego cesarza rzymskiego Karola including Holy Roman Emperor Charles IV. Od tego czasu restauracja Wierzynek gościła każdą głowę państwarestaurant has hosted every visiting head of state ever since. Experience 500 years of history at the elegant café downstairs or the venerable upstairs salon, która złożyła wizytę [w Krakowie]. Pięciuset lat historii można doświadczyć w&nbsp;eleganckiej kawiarni na parterze lub w&nbsp;wytwornym salonie na piętrzewhere seasonal game, gdzie sezonową dziczyznęmountains trout, górskiego pstrąga i&nbsp;podlane sosem grzybowym delicje podaje się pośród ozdobnych pamiątek sławetnej przeszłości tego lokaluand mushroom-sauced delights are served amid decorative reminders of the establishment's gloried past.
| źródło = {{Cyt
| nazwisko = Schultz
| rok = 2003
| strony = 300
}}, tłum. własne| oryg = Also on the square is the historic restaurant Wierzynek, the best place to enjoy courtly European service and traditional Polish specialties. Said to be one of the oldest operating restaurants in Europe, its history goes back to 1364, when inkeeper Mikolaj Wierzynek created a&nbsp;banquet served on gold and silver plates for the guests of King Casimir the Great, including Holy Roman Emperor Charles IV. Wierzynek restaurant has hosted every visiting head of state ever since. Experience 500 years of history at the elegant café downstairs or the venerable upstairs salon, where seasonal game, mountains trout, and mushroom-sauced delights are served amid decorative reminders of the establishment's gloried past.}}
Jako dziecko też byłem przekonanyAs a child, że ową restaurację – uchodząca wówczas za najlepszą w&nbsp;KrakowieI too was convinced that this restaurant -- back then passing for the best in town, a&nbsp;może i&nbsp;w Polsce if not in all Poland (w dużej mierze dzięki brakowi konkurencjilargely due to the lack of competition) – założył w&nbsp;-- had been founded in 1364&nbsp;r. by Mikołaj Wierzynek(pronounced ''mee-{{small|KAW}}-wye vyeh-{{small|ZHIH}}-neck''), który tym samym musiał być pierwszym w&nbsp;Polsce restauratorem. Wątpliwości zaczęły się nasuwaćwho must have been, gdy przeczytałemtherefore, że restauracja to w&nbsp;ogóle wynalazek XIXPoland's first restaurateur. My first doubts appeared when I read that restaurants in general are a 19th-wiecznycentury invention and that medieval monarchs avoided dining in taverns or inns, a&nbsp;średniowieczni monarchowie raczej nie stołowali się po karczmach i&nbsp;gospodach, chyba że absolutnie nie mieli innego wyjściaunless they had absolutely no choice. A&nbsp;wraz z&nbsp;wątpliwościami pojawiły się pytaniaAnd together with doubts came questions: Co to za uczta miała miejsce w&nbsp;Krakowie w&nbsp;1364&nbsp;r.What was this banquet in Cracow about? Kto na niej był i&nbsp;z jakiej okazjiWho took part in it and why? Jakie smakołyki tam podanoWhat kind of food was served? Kim był i&nbsp;jaką rolę odegrał w&nbsp;niej Who was this Wierzynekand what role did he serve in the banquet? I&nbsp;kiedy tak naprawdę otwarto przy Rynku Głównym&nbsp;16 restaurację noszącą jego imięAnd when was the restaurant bearing his name and located at Europe's largest city square really opened?
These are the questions I na te właśnie pytania spróbuję dzisiaj odpowiedzieć'm going to try and answer today.
== Szczyt dyplomatyczny czy rodzinne spotkanieA Diplomatic Summit or a Family Reunion? ==[[File:Drzewo EN.png|class=full-page|Powiązania rodzinne Kazimierza WielkiegoCasimir the Great's family relationship. Na żółtoIn yellow: mniej lub bardziej prawdopodobni uczestnicy zjazdu krakowskiego w&nbsp;more or less likely participants of the Cracow Congress of 1364&nbsp;r.]]
[[File:Kazimierz Wielki - kamienica hetmańska.jpg|thumb|upright|left|Domniemany portret Kazimierza Wielkiego (2. poł. XIV&nbsp;w.) na zworniku sklepienia w&nbsp;Kamienicy Hetmańskiej (poniżej jednej z&nbsp;sal restauracji Wierzynek)]]Jedynym źródłem historycznym, które wspomina o&nbsp;rzekomej uczcie u&nbsp;Wierzynka, są ''Roczniki sławnego Królestwa Polskiego'' Jana Długosza. Według niego cała historia zaczęła się od tego, że Karol Luksemburski, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego i&nbsp;król czeski, w&nbsp;obecności posłów węgierskich wyraził się obelżywie o&nbsp;matce ich króla, Ludwika Andegaweńskiego Supposed portrait of Casimir the Great (czyli, jak się domyślam, po prostu nazwał Ludwika skurwysynem2nd half of the 14th century). Wywołało to, rzecz jasna, poważny kryzys dyplomatyczny. Ludwik, wraz z&nbsp;księciem austriackim Rudolfem Habsburgiem, który też miał na pieńku ze swoim teściem cesarzem, zaczął gotować się do wojny. Papież Urban V uznał, iż wystarczy, że Europa Zachodnia, już spustoszona niedawną pandemią dżumy, pogrążała się w&nbsp;wojnie on a bossed keystone in Hetman House (później nazwanej stuletniąbelow one of the Wierzynek restaurant's dining rooms). Tego tylko brakowało, żeby władcy stosunkowo spokojnej i&nbsp;szybko rozwijającej się Europy Środkowej też skoczyli sobie do gardeł. Dlatego zaniepokojony wysłał z&nbsp;Awinionu swojego nuncjusza Piotra z&nbsp;Volterry, aby spróbował załagodzić konflikt. Nuncjuszowi szczęśliwie udało się powstrzymać działania zbrojne i&nbsp;nakłonić zwaśnionych monarchów do wyjaśnienia sprawy przez sąd arbitrażowy. Na arbitrów wyznaczono księcia świdnickiego Bolka Małego, ostatniego suwerennego władcę na Śląsku i&nbsp;stryja niedawno zmarłej trzeciej żony cesarza Anny, oraz króla polskiego Kazimierza, brata znieważonej węgierskiej królowej matki. ]]
Przy okazji nuncjusz zeswatał świeżo owdowiałego cesarza z&nbsp;wnuczką KazimierzaThe only historical source that mentions the banquet at Wierzynek's are the ''Annals of the Glorious Kingdom of Poland'' by Jan Długosz, also known by his Latinized name, księżniczką słupską ElżbietąJoannes Longinus. Ślub odbył się w&nbsp;Krakowie. Poza panną młodą According to his account, the whole story started when Charles of Luxembourg, emperor of the Holy Roman Empire and king of Bohemia (i jej rodzinąa region roughly corresponding to the modern-day Czech Republic) oraz jej nie tak już młodym oblubieńcem , spoke offensively, in the presence of Hungarian envoys, of their King Louis the Great's mother (i jego rodzinąwhich, I suppose, means the he simply called Louis a son of a whore). It led, Kazimierz – nadal według Długosza – zaprosił króla Ludwikaobviously, króla duńskiego Zygmuntato a major diplomatic crisis. Louis, króla cypryjskiego Piotra oraz książąt: Bolka Małegotogether with Duke Rudolph Habsburg of Austria (who also had his differences with his emperor and father-in-law), bawarskiego Ottona was getting ready to go to war. This is when Pope Urban V Wittelsbachadecided it was enough that Western Europe, mazowieckiego Siemowita IVrecently ravaged by a pandemic of bubonic plague, opolskiego Władysława II i&nbsp;innychwas already being plunged into a bloody conflict (which would later come to be knows as the Hundred Years' War). Having rulers of the relatively stable and quickly developing Central Europe at each other's throats would be too much. Wesele trwało dwadzieścia dniThis is why he dispatched his nuncio, podczas których dla pospólstwa wystawiono na ulicach beczki z&nbsp;winemPeter of Volterra, to try and calm them down. The nuncio did a&nbsp;panowie zabawiali się turniejami rycerskimigreat job -- he managed to prevent hostilities and to convince the wrangling monarchs to settle their argument through arbitration. It was agreed there would be two adjudicators: one was Duke Bolko the Small of Schweidnitz, the last sovereign ruler in Silesia and uncle of the emperor's recently deceased third wife. The other was King Casimir of Poland, brother of the Hungarian queen mother whose honour had been besmirched. The nuncio also engaged in matchmaking and arranged the marriage of the recently widowed emperor with Casimir's granddaughter, Duchess Elizabeth of Stolp, Pomerania. The wedding was held in Cracow. According to Longinus, people invited by King Casimir included -- apart from the young bride (and her family) and the not-so-young groom (and his family) -- King Louis of Hungary, King Sigismund of Denmark, King Peter of Cyprus, Duke Bolko the Small, Duke Otto V of Bavaria, Duke Semovit of Masovia, tańcami i&nbsp;bankietamiDuke Vladislav II of Opole etc. Nad przebiegiem ucztThe wedding reception lasted twenty days, jak pisze Długoszduring which barrels of wine were put out in the streets for the common folk, czuwał niejaki Wierzynekwhile the royals and lords enjoyed tournaments, „rajca krakowskidances and banquets. The festivites were overseen -- again, rodem znad Renuaccording to Longinus -- by a certain Wierzynek, szlachcic z&nbsp;domu herbowego Łagoda”"a councillor of Cracow, „zawiadowca skarbu królewskiego”native of the Rhineland" and "manager of the royal treasury". Jedną z&nbsp;owych biesiad zorganizował we własnym domuHe held one of the banquets in his own home, gdzie z&nbsp;wdzięczności za „niewymowne dobrodziejstwa” posadził króla Kazimierza where -- in gratitude for "unspeakable benevolence" -- he seated King Casimir (a nie cesarzaand not the emperor!) na honorowym miejscu i&nbsp;obsypał go prezentami, których wartość przewyższała posag nowej cesarzowejin the place of honour and showered him with presents that were worth more than the new empress's dowry.<ref>{{Cyt
| nazwisko = Długosz
| imię = Jan
}}</ref>
Tyle DługoszSo much for Longinus. Niestety już dawno historycy zorientowali sięUnfortunately, że sporo w&nbsp;tej historii nie zgadza się z&nbsp;tymhistorians have long realized that much of this story is at odds with what you can read in other historical documents, co można wyczytać z&nbsp;innych dokumentówespecially in the Cracow cathedral chronicle, szczególnie z&nbsp;krakowskiej kroniki katedralnej i&nbsp;z the ''Rocznika ŚwiętokrzyskiegoAnnals of the Holy Cross'' (choć i&nbsp;tam są błędyalthough these contain errors too, które Długosz tylko powtórzyłwhich Longinus merely repeated) oraz z&nbsp;poematu Guillaumeand 'a de Machaut pt. ''Zdobycie AleksandriiThe Capture of Alexandria'' , an epic poem by Guillaume de Machaut (o czym późniejmore about which later). Ani data zjazduNeither the date, ani jego celnor the purpose, ani lista gości nie były zupełnie takie, jak podał kronikarz. Tak pod koniec XIX&nbsp;wnor the guestlist of the event turned out to be exactly as the chronicler claimed they were. podsumował te nieścisłości This is how these discrepancies were summed up at the end of the 19th century by prof. Stanisław Kutrzeba:
{{Cytat
| Clear-headed historical criticism does not fully trust Longinus, who tends to combine separate facts, looks for relationships where there weren't any and embellishes his account with more than just stylistic additions. Neither did the beautiful story of a king's fight for his sister's honour and of his granddaughter's wedding survive the scalpel of critique. Doubts, minor at first, eventually dismantled almost entirely the structure which Longinus had skillfully pieced together.| źródło = S. Kutrzeba, ''Krakowski zjazd monarchów, czyli uczta u&nbsp;Wierzynka,'', s. 53 | oryg = Trzeźwa krytyka historyczna nie bardzo wierzy Długoszowi, który nieraz wiąże ze sobą fakty odrębne, szuka między nimi związku, choć go nie było, wreszcie upiększa i&nbsp;ozdabia opowiadanie nie tylko stylistycznymi dodatkami. Tak i&nbsp;ten piękny obraz walki o&nbsp;sławę siostry i&nbsp;zaślubin wnuki królewskiej nie ostał się przed skalpelem krytyki. Drobne początkowo wątpliwości doprowadziły do tego, iż prawie na szczątki rozbito gmach sklejony sztucznie przez Długosza.| źródło = S. Kutrzeba, ''Krakowski zjazd monarchów, czyli uczta u&nbsp;Wierzynka,'', s. 53 }}
[[File:Busta Alzbeta Pomoranska.jpg|thumb|170px|Biust cesarzowej Elżbiety Pomorzanki w&nbsp;katedrze pw. św. Wita w&nbsp;Pradze, Empress Elizabeth's bust in Saint Vitus' Cathedral in Prague (okca. 1380)]]<!--
Wychodzi bowiem na to, że słynny krakowski kronikarz, pisząc sto lat po opisywanych wydarzeniach, połączył w&nbsp;jeden wielki zjazd co najmniej trzy różne spotkania monarchów, które odbyły się w&nbsp;Krakowie w&nbsp;latach 1363–1364. Najpierw, w&nbsp;maju 1363&nbsp;r., miało miejsce huczne wesele Elżbiety i&nbsp;Karola. Nie było na nim ani Ludwika, który jeszcze nie był pogodził się z&nbsp;cesarzem, ani królów Danii i&nbsp;Cypru, bo nie mieli po co. Były za to niewątpliwie rodziny państwa młodych i&nbsp;można się tam domyślić również osób, których źródła nie wymieniają, np. margrabiego morawskiego Jana Henryka, brata cesarza, czy też Kaźka Słupskiego, brata panny młodej i&nbsp;ulubionego wnuka króla Kazimierza.
Retrieved from "http://forkingaroundwithhistory.pl/index.php/Special:MobileDiff/601"