Changes

Znowu wracamy do Mickiewiczowskiego arcypoematuWe're coming back again to ''Pan Tadeucz'', bo tematu jedzenia i&nbsp;picia w&nbsp;tym dziele nadal jeszcze nie wyczerpaliśmythe 19th-century national Polish epic by Adam Mickiewicz. There's still plenty of food and drink in this epic poem to discuss. W&nbsp;poprzednich wpisach z&nbsp;tej serii ograniczaliśmy się do pierwszych dziesięciu ksiąg In this series' previous posts we focused on the first ten books, or chapters, of ''Pana TadeuszaPan Tadeusz''; teraz pora na pozostałe dwienow it's time for the remaining two. Księgi There's a considerable difference between books XI i&nbsp;and XII bowiem wyraźnie odcinają się od wcześniejszych części poematu, and the earlier parts of the epic. Przede wszystkim następuje spory przeskok czasowyFirst, there's a rather big leap in time. Dotychczasowa akcja rozgrywała się w&nbsp;ciągu pięciu dni pod koniec lata Books I to X are set within five days of the late summer of 1811 roku; potem omijamy całą jesień i&nbsp;zimęthen we skip over all of autumn and winter, aby w&nbsp;księgę XI wkroczyć na wiosnę right into the spring of 1812 – a spring "obfitą we zdarzeniaprofuse with events, nadzieją brzemiennąpregnant with hope"<ref>{{Cyt

}}, księga Book XI, wers verse 75</ref> – roku 1812. Od strony kulinarnej też zachodzi istotna zmianaWe can also observe a change in culinary terms: wcześniej bohaterowie epopei jadali zwykłein the earlier book the characters were having their everyday breakfasts, codzienne śniadania, obiady i&nbsp;wieczerze dinners and suppers that weren't any different from those eaten by actual Polish nobility in the early 19th century – takiewhich was also what the poet could have remembered from his own youth. But in Book XI, jakie jadano w&nbsp;ich czasachthe village of Soplicowo is visited by the Polish soldiers serving in Napoleon's Grand Army, a&nbsp;które Mickiewicz mógł pamiętać z&nbsp;własnej młodościon their way to Moscow. Ale na wiosnę w&nbsp;Soplicowie zjawiają się polscy oficerowie z&nbsp;maszerującej na Moskwę Wielkiej Armii Napoleona, a&nbsp;genA great feast is given in their honour and Gen. Jan Henryk Dąbrowski (tak, ten z&nbsp;hymnupronounced ''dawm-{{small|BRAWF}}-ski'') wyraża życzenierequests "that for the fete, he would like Polish cooking."że chce mieć obiad polski".<ref>A. Mickiewicz, ''op. cit.'', księga Book XI, wers 108verses 107–108</ref> Wojski przygotowuje więc wielkąThe magnificent banquet consists of Old Polish dishes, wystawną ucztę według zapomnianych już staropolskich przepisów na potrawy, których same nazwy w&nbsp;uszach Mickiewicza whose names sounded foreign even in the ears of Mickiewicz himself – nie mówiąc o&nbsp;naszychlet alone in those of modern Poles! – brzmiały obco. Samej uczcieWe're going to have a closer look at the feast itself, opisanej w&nbsp;księdze finałowejas described in the epic's final book, przyjrzymy się jutrotomorrow. Today, let's take a&nbsp;dzisiaj zaglądniemy do soplicowskiej kuchni, którą zarządzał pan Wojski peek inside the kitchen managed by Tribune Hreczecha.

Zacznijmy od samego pana WojskiegoLet's start by saying a few words about the the Tribune himself, jednej z&nbsp;barwniejszych postaci one of the more colourful characters in ''Pana TadeuszaPan Tadeusz''. Jego imienia nie znamyWe don't know his first name, ale wiemybut we do know that his surname was Hreczecha (pronounced, że nosił nazwisko Hreczechavery roughly: ''gretch-{{small|EH}}-hah''). "Tribune" (Polish "''wojski''", Latin "''tribunus''") was a&nbspmedieval title, originally used by officials who took care of knights' wives and children while their husbands were away at war;okoliczna szlachta z&nbsp;szacunku dla powszechnie poważanego staruszka nieoficjalnie mianowała go średniowiecznym tytułem wojskiegoin Hreczecha's case, it was an unofficial honorific title awarded by the local gentry out of respect for the old man. Średniozamożny szlachcicA middle-ziemianinincome nobleman, czyli tzw. also known as a ''grykosiej '', or "buckwheat-sower" (samo jego nazwisko pochodzi od białoruskiego słowa in fact, Hreczecha's own surname comes from "''hreczkahrechka''", czyli "gryka"the Belarusian word for buckwheat), choć miał swój własny majątek even though he had his own estate (młodszej córcehe gave his younger daughter, TekliTekla, mógł dać w&nbsp;wianie jedną wioskęa village in dowry), he preferred to na stałe mieszkał wraz z&nbsp;Teklą u&nbsp;Sędziego Soplicy – swojego przyjacielalive in the household of Judge Soplica, his friend, dalekiego krewnego i&nbsp;niedoszłego zięcia distant relative and might-have-been son-in-law (Sędzia był za młodu zaręczony z&nbsp;Martąthe Judge, in his youth, starszą córką Wojskiegohad been engaged to Marta, ale ta zmarła przed ślubemthe Tribune's elder daughter, a&nbsp;on sam już z&nbsp;żadną kobietą się później nie związałbut she died before the wedding and he never married anyone else). W&nbsp;Soplicowie Wojski na starość pełnił funkcję czegoś w&nbsp;rodzaju majordomaIn Soplicowo, the Tribune had the role of a kind of seneschal, zarządzającego służbą na dworze Sędziegomanaging the Judge's domestic servants.

Wcześniej Wojski Earlier, the Tribune "ze szlachtą strawił życie na biesiadachwith gentry had spent his life, eating, at assemblies, {{...}} zjazdach, sejmikowych radachor at council meeting","<ref>A. Mickiewicz, ''op. cit.'', księga Book V, wersy verses 427–428</ref> na których wyćwiczył się w&nbsp;zaniedbanej już na Litwie sztuce rzucania nożemwere he mastered the ancient art of knife-throwing. Ale to w&nbsp;zakresie polowań Wojski uważany był za ekspertaBut it was in the realm of hunting that the Tribune was considered a real expert. Łowiectwa nauczył się służąc za młodu na dworze Tadeusza RejtanaHe had learned this skill as a young man serving at the court of Tadeusz Rejtan, którego często we wspomnieniach przywoływał – nie jako wzór patriotyzmua Polish national hero. But the Tribune remembered him not as a model patriot, ale właśnie jako wybitnego myśliwegobut as a master hunter. Jeśli chodzi o&nbsp;wybór zwierzynyAs for his choice of game, he was prone to Wojski hołdował dwóm skrajnościomgoing for two extremes: z&nbsp;jednej strony tylko grubego zwierza z&nbsp;rogamion the one hand he believed that only large animals with horns, kłami lub pazurami uważał za godny obiekt szlacheckich polowańclaws or fangs were worthy of being hunted by a nobleman. Gonienie za zającami uważał za zajęcie dobre dla młodzieży lub służbyIn his view, chasing hares was a good sport for youngsters and servants. "Hreczecha is my name – he used to say was his saying – since King Lech, it's no habit of a single Hreczecha to follow a rabbit."<ref>A. Mickiewicz, ''op. cit.'', księga Book I, wersy verses 816–817</ref> Ale z&nbsp;drugiej strony namiętnie polował też na muchyOn the other hand, he spent a lot time hunting flies. Owadów tych nienawidziłHe would always carry a fly-swat around and, skórzaną "plackę" na muchy zawsze nosił przy sobiewhen mushrooming, he picked fly agarics, a&nbsp;podczas grzybobrania zbierał muchomory (aby przyrządzić z&nbsp;nich trutkę).only to get rid of those pesky insects!

Do tego był Wojski wielkim gadułą; mógł bez końca opowiadać o&nbsp;astrologiiThe Tribune was also a big talker. He could talk for hours about astrology, fly reproduction, rozmnażaniu się muchlocal legislatures and, sejmikachmost of all, no i&nbsp;przede wszystkim o&nbsp;polowaniachabout hunting. Treść poematu jest przetkana gawędami Wojskiego The poem is interspersed with the Tribune's chatter – w&nbsp;odcinkach, bo ktoś lub coś ciągle mu przerywaoften in episodes as he keeps getting interrupted. Niektóre historie, jak tę o&nbspHe manages to finish only some of his stories by the end of the epic;Domejce i&nbsp;Dowejce, udaje mu się wreszcie opowiedzieć do końca; tę o&nbsp;Rejtanie i&nbsp;księciu de Nassau musiał poeta dokończyć w&nbsp;przypisiethere's one whose ending the author had to tell in a footnote. Cisza Hreczechę męczyłaSilence made the Tribune fell tired, więc kiedy nie był w&nbsp;stanie domowników i&nbsp;gości nakłonić do rozmowyso when he couldn't find anyone to converse with, he would run off to uciekał do gwarnej kuchnithe noisy kitchen.

Być może w&nbsp;ten właśnie sposób nabył doświadczenia kulinarnegoMaybe this is how he got his culinary expertise?

Z lat szkolnychIn his formative years, które zapewne spędził w&nbsp;jakiejś szkole jezuickiejwhich he most likely spent in some Jesuit school, wyniósł Hreczecha zamiłowanie do zapomnianych dziś sarmackich panegiryków. Ale na lekcjach bez wątpienia katowano go też starożytnymi eposamithe Tribune must have been made to read classic epics, jak such as Homer's 'Iliada'Illiad' Homera czy 'or Vergil Maro'Eneidas '' Wergiliusza Marona; o&nbsp;tym drugim mówił później Aeneid'. He wold later refer to the latter as "mój przyjaciel my friend Maro",<ref>A. Mickiewicz, ''op. cit.'', księga Book IV, wers verse 977</ref> choć fabułę even though he probably knew the ''Aeneid'Eneidy'' kojarzył raczej z&nbsp;brykóws plot from scholars' commentaries rather than the epic itself. Mickiewicz himself, no doubt, niż z&nbsp;właściwej lektury. Te had to read the same klasyczne dziełaclassics, w&nbsp;XVIIIin their 18th-wiecznych polskich przekładachcentury Polish translations, musiał też czytać w&nbsp;szkole sam Mickiewiczas a schoolboy. I&nbsp;choć nie uważał tych tłumaczeń za poezję wysokich lotów, to jednak musiała mu się wryć w&nbsp;pamięćAnd while he didn't think very highly of these translations' poetic value, bo… Zresztą sami zobaczciethey must left a deep impression on his memory. Weźmy na przykład taki oto fragment z&nbspJust see for yourself;księgi take this excerpt from Book XI of ''Pana TadeuszaPan Tadeusz'':